Tuesday, April 24, 2012


मृत्युनंतरचं जीवन  
                                                   -रश्मी घटवाई 
                

 अमेरिकेतल्या एका मेडिकल कॉलेजला संलग्न हॉस्पिटलमध्ये लेबॉरेटरी टेक्नीशियन म्हणून कॅथरीन काम करत होती.कॅथरीनला अंधाराची , पाण्याची, विमानात बसण्याची, औषधाच्या गोळ्या गिळताना आपला  श्वास  घुसमटेल, याची अतोनात भीती वाटायची...पुलावरून ती कार चालवत जात असताना तो पूल  कोसळल्याचं, तिची कार पाण्यात कोसळून त्यात अडकलेली ती कारसह पाण्यात बुडत असल्याचं अशी  भीतीदायक,विचित्र स्वप्नं तिला सतत पडत. तिच्या वडिलांना दारूचं व्यसन होतं,मुलीवर त्याचं  जराही प्रेम नव्हतं.तिची आई एकाएकी, कासवानं अंग आक्रसून कवचात शिरावं,तसं  वडिलांच्या दारू पिण्याच्या व्यसनाला कंटाळून, कुटुम्बापासून, सांसारिक जबाबदारीपासून भावनिकरीत्या अलिप्त होउन  बसली होती.भयगंडानं ग्रस्त कॅथरीनला हॉस्पिटलमधल्या एडवर्ड या डॉक्टरनी डॉ.ब्रायन वाईस यांच्याकडेच उपचारांसाठी जाण्याविषयी  सांगितलं होतं. चिंता,भयगंडानं ग्रासलेली  २७ वर्षीय कॅथरीन(Catherine), १९८० सालीं Dr.Brian Weiss -डॉ.ब्रायन वाईस यांच्याकडे उपचार घेण्यासाठी आली. 
 
 डॉ.ब्रायन वाईस  हे कोलंबिया  युनिव्हर्सिटी , न्यूयार्क मधून  १९६६ सालीं ग्राज्युएट झाले होते.नंतर येल युनिव्हर्सिटी स्कूल ऑफ मेडीसिन मधून एम्.डी.सायकीयाट्री झाले.रेसीडंसी तिथेच केली. त्यानंतर युनिव्हर्सिटी ऑफ पिट्सबर्ग मध्ये,नंतर मेडिकल स्कूल ,युनिव्हर्सिटी ऑफ मायामी,फ्लोरिडा मध्ये सायकीयाट्री विषयाचे असोसिएट प्रोफेसर म्हणून आणि नंतर युनिव्हर्सिटीशी संलग्न तिथल्या एका मोठ्या हॉस्पिटल मध्ये सायकीयाट्री विभागाचे प्रमुख म्हणून त्यांनी कार्य केलं.त्यांचे तोपर्यंत ३७ सायंटिफिक पेपर्स प्रसिद्ध झाले होते.

डॉ.ब्रायन वाईस यांनी कॅरीन(Catherine) ला १८ महीने औषधोपचार दिले,पण त्यानं काही फायदा होईना.अखेरीस भयगंडामागे तिच्या लहानपणी  घडलेल्या घटना कारणीभूत असाव्यात,म्हणून संमोहन देऊन त्याचा इलाज करण्याचं त्यांनी ठरवलं .मानवी मनात प्रचंड मोठी सुप्त शक्ति दडलेली आहे.ती आपल्यासारख्या  सर्वसामान्य लोकांच्या आकलन शक्तीच्या पलिकडली आहे.त्यांनी कॅथरीन(Catherine) ला संमोहन दिल्यावर ती या जन्मातल्याच नव्हेत,तर मागच्या अनेक जन्मातल्या आठवणी सांगू लागली. सुमारे पाच महीने चाललेल्या त्यांनी विकसित केलेल्या या थेरपी मुळे केथरीनचच नव्हे,तर डॉ.ब्रायन वाईस यांचं पण आयुष्य बदललं. या सर्वाची सुरसकथा  डॉ.ब्रायन वाईस यांनी "Many Lives Many Masters"  या  पुस्तकातून सांगितली आहे. प्रत्येकानं आवर्जून वाचलच पाहिजे असं हे पुस्तक आहे.


एका 
कॉन्फ़रन्ससाठी कॅथरीन आणि हॉस्पिटल मधले डॉक्टर स्टुअर्ट गेले असताना त्या शहरातल्या इजिप्शियन कलावस्तू-पुराणवस्तू संग्रहालयात गेल्यावर ,गाईड सांगत असलेली माहिती  चुकीची असल्याचं सांगून,एव्हढया लोकांसमोर त्या वस्तूंबद्दलची अचूक माहिती कॅथरीननं घडाघडा सांगितली होती.
डॉ.ब्रायन वाईस यांनी संमोहित केल्यावर कॅथरीन आपल्या लहानपणीच्या घटना सांगू लागली.ती पाच वर्षाची असताना तिला कुणीतरी स्विमिंग पूल मध्ये  पोहोण्यासाठी ढकलून दिले होते.तेव्हा नाका-तोंडात पाणी जाऊन ती गुदमरली  होती.संमोहित अवस्थेत तो प्रसंग सांगत असतानाही ती तश्शीच गुदमरली होती, श्वास घेण्यासाठी तडफडत होती,अगदी तश्शीच ,जशी तेंव्हा श्वास घेण्यासाठी तडफडत होती. ती तीन वर्षांची असताना, दारू पिऊन तर्र झालेल्या वडिलांनी  अंधारात  तिच्या खोलीत येउन तिच्याशी घाणेरडे चाळे केले होते,हे  सांगत असताना पंचवीस वर्षांनंतर कॅथरीन स्फून्दून-स्फून्दून रडत होती .वडिलांनी प्यालेल्या दारूचा उग्र वास तिला त्या क्षणीही जाणवत होता.

आता ज्याची -ज्याची भीती वाटते ,ती भीती का,कधी  निर्माण झाली,त्या काळात जा,म्हणून डॉ.ब्रायन वाईस यांनी संमोहित अवस्थेत तिला आज्ञा करताच ती सांगू लागली:" हे ख्रिस्त-पूर्व १८६३ वर्ष आहे.माझं नाव आरोंडा (Aaronda) आहे.मी १८ वर्षाची आहे....आता मी २५  वर्षाची आहे,माझी मुलगी आहे,तिचं नाव क्लिस्त्रा (Clistra )आहे...ती आताची रेचल आहे...(रेचल  ही कॅथरीनची भाची होती,तिच्याशी तिचं खूप जीवा-भावाचं नातं होतं.)गावात  पूर आलाय...जोरजोरात लाटा धड़कताहेत,त्यात झाडं उन्मळून पडताहेत, पळून जायला वावच नाहीये.पाणी अगदी थंडगार आहे...मला माझ्या बाळाला वाचवायचंय...मी  आता बुडतेय...खारं पाणी माझ्या नाका-तोंडात  जातंय, मला श्वास घेता येत नाहीये,मी गुदमरतेय,माझं बाळ माझ्या हातातून निसटून गेलय ..."हे सांगताना कॅथरीन श्वास घ्यायला तडफडत होती.तडफडत असताना अचानक तिचं शरीर शिथिल झालं , तिला श्वास नीट घेता येऊ लागला.   "I see clouds...माझं बाळ,माझे इतर परिचित गाववाले सारे माझ्या समवेत आहेत." ती सांगू लागली.तिची ती जीवनलीला समाप्त झाली होती.
  कॅथरीननं तिच्या  तब्बल ८६ पूर्व-जन्मांबद्दलची सम्पूर्ण माहिती,त्यांतले प्रसंग सांगितले. अनेक  जन्मांमध्ये मृत्यु येत  असताना नेमकं काय घडलं, मृत्युनंतर काय घडलं,हे तिनं इत्यंभूत, सविस्तर सांगितलं.त्या सर्व जन्मांची कहाणी डॉ.ब्रायन वाईस यांनी "Many Lives Many Masters"  या  पुस्तकातून सांगितली आहे. 
 
"I just feel the peace.It's a time of comfort.The soul finds peace here. You leave all the bodily pains behind you.Your soul is peaceful and serene.It's a wonderful feeling,like,the sun  is always shining on you.The light is so brilliant ! Everything  comes from the light! Energy comes from the light! Our soul immediately goes there.It's like a magnetic force that we are attracted to.It's like a power source.It knows how to heal.It has many colours ....

"We choose when we will come into our physical state and when we will leave.We know when we have accomlished what we were  sent down here to accomlish.We know when the time is up,for you know that you can get nothing more out of this lifetime.When you have had the time to rest and to re-energize your soul,you are allowed  to choose your re-entry back into the physical state.Life is endless,so we never die;we were never really born.We just pass through different phases.Humans have many dimensions. But time is not as we see time,but rather in lessons that are learned."

"To be in the physical state is abnormal ! When you are in spiritual state,that is natural to you." 
भगवदगीतेतलंच तत्वज्ञान कॅथरीन सांगते...By knowledge we approach God,,,of what use are material possessions,or power?...
"There are different levels of learning.We must learn them in the flesh.We must feel the pain...When you are a  spirit you feel no pain.

"We have debts that must be paid...There are seven planes, through which we must pass before we are returned.You must learn to overcome greed.If you donot,when you return ,you will have to carry that trait as well as another one in your next life." कॅथरीननं त्यात सांगितले आहे.गम्मत म्हणजे,भगवदगीतेतलंच तत्वज्ञान तिला स्पिरीटसनी म्हणजे आत्म्यांनी सांगितलंय.
कॅथरीननं त्या संमोहित अवस्थेत  जे काही सांगितलंय,ते अर्थातच भगवद्गीतेत भगवंतांनी फार तपशीलवार सांगितलेलं आहे.श्री .अरबिंदो घोष यांच्या द सायकिक बीइंग (The Psychic Being: Soul,Its Nature,Mission and Evolution) ह्या पुस्तकातही आत्मा,त्याचं स्वरूप,त्याचं या जगात येण्याचं नी इथून जाण्याचं प्रयोजन ह्या सगळ्या विषयावर फार सुंदर विवेचन आहे.  
..
डॉ.इयान स्टीवेनसन हे युनिव्हर्सिटी ऑफ व्हर्जिनिया मध्ये   सायकीयाट्री चे प्रोफ़ेसर होते.त्यांनी २ हजार पेक्षा अधिक मुलांचे पुनर्जन्माच्या,आधीच्या जन्मातल्या आठवणी तसेच अनुभव गोळा केले होते.त्या अनेक मुलांना सद्य जन्मात ज्या भाषेचा परिचय झालेला नव्हता,त्या भाषाही बोलता येत होत्या. (Xenoglossy ).त्यांचे या विषयावरचे शोध-प्रबंध फार महत्वाचे मानले जातात.  
अलीकडे  आपल्याकडे टीव्हीवर रिअलिटी शो मध्ये.सम्मोहनाद्वारे गतजन्मींच्या स्मृति जागविण्याचे प्रकार सुरू झाले होते. डॉ.ब्रायन वाईस यांनी सम्मोहनाद्वारे  ज्या प्रकारे पेशंटच्या गतजन्मींच्या स्मृति जागवून त्यांच्यावर उपचार केले,त्या सदृश्य हा प्रकार  असल्याचे  कळते.  सम्मोहनाद्वारे एखाद्या व्यक्तीच्या मनात असलेली भीती घालवून टाकणे, एखाद्याचा गेलेला आत्मविश्वास जागविणे सहज शक्य आहे.सम्मोहनाद्वारे मानसिक भीती,भयगंड यांवर उपचार करणारे हरियाणातल्या हिसार इथले , डॉ.नरिंदर खेतरपाल(Dr.N.K.Khetarpaul) हे प्रसिद्ध सायकीयाट्रीस्ट आहेत. सम्मोहनाद्वारे उपचार याबद्दल ,टीव्हीवर रिअलिटी शो मध्ये.सम्मोहनाद्वारे गतजन्मींच्या स्मृति जागविण्याचे  जे प्रकार  चालले आहेत त्याबद्दल  त्यांच्याशी फोनवर सुमारे तासभर विस्तृत बातचीत केली. (त्यांची वेबसाइटwww.khetarpaul.com ईमेल khetarpaul@gmail.com
 
"मै १९७१ से हिप्नोसिस कर  रहा हूँ.The first public demonstration of hypnosis I gave as a medical student in 1972 before science society forum headed by then Professor Dr G.S. Shekhon of PGIMS Rohtak. Since then I have been practising hynosis on friends and patients for treatment.It is an effective tool to treat some patients with psychological and psychosomatic problems like insomnia, anxiety, phobias, hysteria, bed wetting, headache, back ache, peptic ulcers, ulcerative colitis, migraines, obsessions, menstrual problems, dental extractions, painless child birth, behaviour problems, addictions and many varied symptoms that are grouped under psychosomatic problems."  ते  सांगतात. 
"Regression to previous life ,थोडक्यात एखाद्या व्यक्तीच्या पूर्वजन्मांच्या  स्मृतीजागविणे-ह्याचा कुठला prooved  data  नाहीये.त्याला शास्त्रोक्त आधार नाहीये.मी स्वत: कधीच convinced झालो नाहीये.  some people who practice hypnosis, glorify it because they make money out of it. The cons are not brought forward due to selfish reasons too.  It is time consuming and not possible on 100 % patients. माझा ह्यावर  विश्वास
 नाहीये,त्यावर मला वेळही वाया घालवायचा नाहीये.  Lately I have started using narco test ( Injection thiopentone) for the same purpose to save time with good success ."  ते  सांगतात.
" सम्मोहनाद्वारे पेशंटला पाच वर्षाचा, दोन वर्षाचा,अगदी सहा महिन्याचे तान्हे बाळ ह्या स्थिति पर्यंतही  नेता येतं.त्या वयाला साजेसं वर्तन, उदाहरणार्थ अंगठा चोखणे -  ही पेशंट करू लागतो.काहींना जन्माच्या वेळेचीही  आठवण  आहे. मात्र लाइफ फॉर्म कधी झाली,ह्याबद्दल ते सांगू शकले नाहीत.समजा कुणी लहानपणी लैंगिक शोषण अनुभवलं असेल,मनावर आघात झालेला असेल,तर  सम्मोहनाद्वारे कोन्शस  लेव्हल वर त्या व्यक्तीला ट्रीट केलं जातं.अगदी एकाच सब्जेक्टला ( व्यक्तीला )वेगवेगल्या  वेळी सम्मोहित केलं,तर तो सांगत असेल ते वेगवेगलं असतं.एखाद्या लहान मुलाला समजा मी सम्मोहित केलं,तर आपल्या लहानपणच्या अनुभवाबद्दल तो आता  सांगेल,ते वेगलं असेल,नी पंधरा वर्षांनी सांगेल ते वेगलं असेल.कारण ते त्याच्या त्या त्या वयाच्या,वेलेच्या कोन्शसनेस  ला अफेक्ट करेल.सम्मोहन सर्वांवरच परिणामकारक राहील असे नाही.लहान मुले ,गर्भवती स्त्रिया यांच्यावर परिणामकारक होवू शकेल,मात्र mentally ill ,dull  लोक,पागल यांच्यावर परिणामकारक होवू  शकणार नाही.regression च्या म्हणजे deep stage  मध्ये तर फार थोडेच लोक जावू शकतात. सम्मोहनाद्वारे जे सांगितलं जातं,त्यावर कोन्शस माईंड तसच विचार करतं.मात्र ट्रान्स मध्ये,deep stage  मध्ये सुद्धा कोणी कुणा कडून  चोरी,रेप वगैरे चूक कामे  करवू शकत नाही. conscious  mind गलत काम नाही कर सकता."ते सांगतात.
मध्यंतरी जणू सम्मोहित करून एका वयस्कर बाईंच्या अंगावरचे सोन्याचे दागिने त्यांनी स्वत: काढून  भामट्यांच्या स्वाधीन केल्याची घटना दिल्लीत घडली होती.ते कसे ,ह्यावर डॉ.खेतरपाल म्हणतात की जर कुणी ब्रेनवाश केला असेल,तरच हे संभव आहे.चोरी,bomb ठेवणे,आतंकवाद हे सर्व ब्रेनवाश केला असेल तरच शक्य आहे.अन्यथा सम्मोहनाद्वारे कुणी चूक कामे  करवू शकत नाही.
सध्या टीव्हीवर रिअलिटी शो मध्ये, सम्मोहनाद्वारे गतजन्मींच्या स्मृति जागविण्याचे  जे प्रकार  चालले आहेत ,त्यातून भोंदुगिरिचे,अंधश्रद्धा बोकाळण्याचे प्रकार ही घडतील,त्यातून psychological प्रोब्लेम्स पण उद्भवू शकतील असं त्यांना वाटतं."एखादा डॉ कडे जातो, डॉ.त्याला म्हणतो,ये दवाई खाईये,आप ठीक हो जाएँगे.,त्याला ठीक वाटतं.तसलंच काहीसं हे आहे.ह्याला  Placebo treatment म्हणतात. Placebo treatment म्हणजे ज्यात प्रत्यक्ष औषध दिलेलंच नसतं ,दुसराच एखादा पदार्थ उदाहरणार्थ कैल्सियम पावडर,glucose वगैरे असलं,तरीही रुग्नाची श्रद्धा असते,की डॉ.नी दिलेलं हे औषध घेवून मी बरा होणार, आणि तो बरा होतोही. औषध बाजारात येण्यापूर्वी medicine  trials मध्ये दोन  सारख्या  कैप्सूल्स मध्ये, एकात औषध नी दुसरयात  अशा पद्धतीने दुसराच एखादा पदार्थ घालून टेस्ट केलं जातं.स्वीडन मध्ये स्टडी झालीये की होमियोपाथी अशी वेगळी म्हणून काही नसतेच,पेशंट Placebo treatment  मुळे   बरा होतो."ते सांगतात.
नार्को टेस्टचा वेगवेगल्या गुन्ह्यान् मध्ये सापडलेल्या गुन्हेगारानकडून सत्य बाहेर काढण्यासाठी   कसा वापर होतो   हे सांगताना ते म्हणतात की नार्को चे इंजेक्शन दिल्यावर "conscious  mind  सो जाता है. subconscious  level   पर  संकोच ख़त्म होता है.जरूरी नाही है कि व्यक्ति सच ही बताएगा. "  
 
एक मात्र खरं,की गतजन्मींच्या  स्मृती कुणाला जागवता आल्याही,तरी सध्याचं  आजूबाजुचं चित्रच इतका गोंधळ माजवणारं आहे,की ह्याच जन्मी आहे तेव्हढे पुरेसे नाही का,त्यात आणखी गतजन्मींच्या कटू आठवणी कशाला,  असे वाटावे!
 दा विन्ची कोड
                                                                                             - रश्मी घटवाई
                                                      

लिओनार्दो-द-विन्ची हे नाव उच्चारताच वाचकाच्या डोळ्यापुढे 'मोनालिसा,'द लास्ट सपर'ही जगप्रसिद्ध चित्रे तरळू लागतात.अर्थात इटालियन चित्रकार म्हणून लिओनार्दो-द-विन्चीची ओळख सर्वात अधिक असली तरी तो अत्यंत कुशाग्र बुद्धीचा इंजिनीअर,वस्तूशास्त्रज्ञ,गणितज्ञ, संगीतकार, शास्त्रज्ञ,अनेक कल्पनांचा जनक  म्हणूनही विख्यात होता.लिओनार्दो-द-विन्ची ह्या  एकाच  व्यक्तीमध्ये कितीएक कलागुण एकवटलेले  होते.

१५ एप्रिल १४५२ रोजी इटलीतील विन्ची या   खेड्यात लिओनार्दो जन्मला.त्याची आई सोळा वर्षाची कॅटरीना ही त्याचे वडील सर पिएरो यांच्याकडे नोकर म्हणून कामाला होती.त्यांचा विवाह झाला नव्हता.वडील नोटरी होते.पुढे त्यांचा विवाह अल्बीएरा नावाच्या मुलीशी  झाला नी  कॅटरीनाचा विवाह दुसऱ्या कुणा गरीबाशी.त्यामुळे लिओनार्दोला वडील नी सावत्र आईजवळ राहावे लागले.पुढे ते कुटुंब खेड्यातून फ्लोरेन्स या शहरात स्थलांतरीत झाले.तिथे Verrocchio-वेरोचिओ या त्यावेळच्या विख्यात चित्रकाराकडे कलेचं शिक्षण   लिओनार्दो घेऊ लागला.त्याच्यासारख्या शिकाऊ पोरासोरांना-discepolos  ना  रंग घोटणे,ब्रश तयार करणे,चित्रांसाठी लाकडी panels  तयार करणे अशी कामे करावी लागत.पुढे चित्रकार गुरू चित्र काढी नी त्यात रंग भरायचं  काम शिष्यांना देई. लिओनार्दो हा शिष्य चांगला 'तयार' झाला आहे,हे लक्षात आल्यावर, गुरू वेरोचिओ येशू ख्रिस्तावरचे एक अतिमहत्वाचे चित्र काढत होता,त्यातला एक देवदूत काढून रंगवायचे काम त्यानी लिओनार्दोवर सोपवले.त्याचे पूर्ण झालेले काम गुरूच्या चित्रापेक्षाही अत्यंत सरस झालेले  बघून  गुरूने हे पाणी काही वेगळेच असल्याचे जोखले.
लिओनार्दोने sfumato -स्फूमातो -हे स्वत:चे नवीनच तंत्र चित्रात आणले-त्याचे रंग हळूहळू एकमेकात ब्लेंड होऊन आकार वा प्रतिमा, धुराचा पडदा मध्ये  असल्यागत धूसर  होत जात उत्कृष्ट परिणाम साधत.  chiaroscuro - किअरोस्कूरो हे  स्वत:चे नवीनच तंत्र   लिओनार्दोने चित्रात वापरून छाया-प्रकाशाच्या परिणामानं त्रिमिती (3 - D Effect).साधली. त्यानं चित्रात पर्स्पेक्टीव्ह  आणला-ज्यायोगे लांबवर जाणारी एखादी गोष्ट(उदा.नदी) vanishing spot वर चित्रात लुप्त होताना दिसते.
आपल्या चित्रांमध्ये मानवी शरीर  अचूकपणे  रेखाटलं  जावं, यासाठी मानवी शरीराबद्दल  अंतर्बाह्य माहिती व्हावी म्हणून,तो अंत्यविधी झाल्यानंतर प्रेतांची चिरफाड करून, आतल्या  अवयवांची,स्नायूंची रचना समजावून घेत असे.Vitruvian Man ह्या त्याच्या रेखाचित्रात हात नी पाय पसरून उभ्या असलेल्या पुरुषाच्या दोन सुपरइम्पोझड  प्रतिमा वर्तुळ व चौकोनात  दाखवून मानवी शरीरात प्रत्येक अवयवाचे एक निश्चित प्रमाण असते,हे त्याने दाखवून दिले नी १.६१८  या प्रमाणात मानवी शरीर बद्ध असते हे सिद्ध केलं.
भविष्यातल्या अनेकविध मशीन्सची  रेखाटने त्याने आपल्या वह्यांमध्ये काढून ठेवली होती.त्या  मशीन्स त्याला तयार करून प्रत्यक्षात आणायच्या होत्या.काळाच्या अगदी शेकडो वर्षे तो पुढे होता.तो अतिशय देखणा होता.खेळाडू, उत्तम  घोडेस्वार,तलवारबाज होता. त्याला  दोन्ही  हातांनी  लिहिता  येत  असे,त्याहीपेक्षा  गमतीदार  म्हणजे  त्याला  मिरर-इमेज   मध्ये  लिहिता  येत असे. वाचणाऱ्याला  ते   आरशात धरून  वाचावं  लागे.  त्याला कागदांवर सतत काहीतरी लिहिण्याची,रेखाटणे काढायची सवय होती.असे सुमारे तेरा हजार कागद त्यानं  रेखाटले,टिपण काढून ठेवलेले होते.
 त्यानं नकाशे बनवले.घोड्यांचे तर त्याला अतोनात आकर्षण होते.घोडा धावताना  घोड्याचे स्नायू कशा प्रकारे हलतात,हे चित्रात अचूकपणे रेखाटण्यासाठी त्याने प्रचंड मेहनत घेतली.त्यानं रणगाड्याची  डिझाइन्स   बनवली, पुढे १९१६ मध्ये पहिला रणगाडा बनला,तो उणा-अधिक   लिओनार्दोच्या  डिझाइन्सनुसार.  अनेक पक्ष्यांचा त्यानं अभ्यास केला.ते उडतात कसे नी का,ह्याचा अभ्यास केला.त्या आधारावर त्यानं उडणाऱ्या मशीन्सची -म्हणजे विमानांची-डिझाइन्स  रेखाटली.
रेनेसाँच्या-Renaissance च्या काळातल्या मायकेल एंजेलो  (Michelangelo),बोतीसेली (Botticelli), ह्यांच्यापेक्षा लिओनार्दो -द-विन्ची  अधिक सरस नी लोकप्रिय आहे. या अद्वितीय चित्रकाराची केवळ २७  चित्रे  जगभरात आहेत.२ मे १५१९ रोजी त्याचा मृत्यू झाला.६७ वर्षाच्या त्याच्या एकट्याच्या  आयुष्यात  तो जणू अनेक व्यक्तींची आयुष्ये समृद्ध्पणे जगला.  

Dan Brown डॅन ब्राऊन ह्या लेखकाचं "The  Da  Vinci Code " -द दा विन्ची कोड हे पुस्तक हाती घेण्यापूर्वी लिओनार्दो -द-विन्ची   ह्या महान व्यक्तिमत्वाची किमान एवढी ओळख वाचकाला असणे नितांत गरजेचे आहे.त्याखेरीज ह्या पुस्तकाचा खरा आस्वाद घेता येणार नाही.मुळात कादंबरीचे हे कथानक वास्तव आहे की काल्पनिक आहे ह्याचा संभ्रम व्हावा इतके त्यातले तपशील वास्तव आहेत.ती प्रचंड वेगवान रहस्यकथा आहे.मात्र गम्मत म्हणजे Jacques Saunière ह्या ख्यातनाम क्युअरेटरचा  खून कोणी केला ते सुरुवातीलाच लेखकानं लिहिलं आहे.त्यातलं रहस्य वेगळ्याच गोष्टींमध्ये आहे.ते जसं-जसं उघड होत जातं,तसा-तसा  वाचक ह्या साऱ्यात कमालीचा गुंतत जातो नी स्वत: तो गुंता सोडवण्यासाठी जणू   सज्ज होतो.आरंभ बिंदुपासून सुरुवात करून अंतिम बिंदूपर्यंत घडलेल्या वर्तुळाच्या या चित्त थरारक प्रवासात वाचक श्वास रोखून आता पुढे काय घडणार या उत्सुकतेनं वाचत जातो.

Jacques Saunière -जाक सौनिएर   ह्या ख्यातनाम क्युअरेटरचा चित्रकलेच्या,संग्रहालयांच्या क्षेत्रात विलक्षण दबदबा  आहे. मोठ्या-मोठ्या चित्रकारांच्या चित्रांचा,त्यांच्या चित्र-शैलींचा तो गाढा अभ्यासक आहे. पॅरीसमधल्या  लूव्र म्युझियम मध्ये त्याच्या आलिशान gallery मध्ये तिथला मास्टरपीस भिंतीवरून ओढून Jacques Saunière -जाक सौनिएरनं म्युझियमला धोक्याचा संदेश दिला आहे.  त्याचा  पांढराधोप  अल्बिनो  मारेकरी  त्याच्यावर बंदूक रोखून, आतापावेतो त्यानं  प्राणपणानं   दडवून ठेवलेलं रहस्य सांगण्यास  बाध्य करतो आहे.अखेर खरं भासेल असं खोटं रहस्य तो त्याला सांगतो."इतर तिघांना मारलं,त्यावेळी त्यांनीही मला हेच सांगितलं." सिलास हा अल्बिनो  मारेकरी  जाक सौनिएरला सांगतो,तेव्हा भीतीची  थंड लहर जाक सौनिएरच्या शरीरभर  पसरते. आपला जीव गमावण्याइतकं  ते रहस्य महत्वाचं आहे का असं सिलास जाक सौनिएरला विचारतो.तुझ्या बरोबरच तुझे  रहस्यही नष्ट होणार असं म्हणून तो त्याच्या पोटात गोळी झाडतो.नी तिथून निघून जातो.रक्तानं माखलेल्या Jacques Saunière-जाक सौनिएरला आपला अंत पंधरा मिनिटात होणार हे कळून चुकतं. " म्युझियमचा अधिकारी वा पोलीस येईपर्यंत किमान वीस मिनीट  लागतील.माझ्याबरोबर माझे रहस्य नष्ट होता कामा नये.ते अन्य लायक व्यक्तीला कळले पाहिजे. "त्या तशा जखमी अवस्थेत  जाक सौनिएर विचार करतो,"आता प्रत्येक सेकंद लाख मोलाचा आहे."

 ह्या साऱ्या मागचा सूत्रधार असलेल्या  टीचरकडे सिलास जातो.सिलास चांगलाच धार्मिक आहे.अर्थातच येशूवर त्याची नितांत श्रद्धा आहे." ग्रॅन्ड मास्टर  नी  त्याचे इतर तिघे सह-अधिकारी-  senechaux -या  चौघांनाही मी  वेगवेगळं संपवलं.Clef de vo^ute - keystone-म्हणजे ज्यात  ते  रहस्य  लपवलय असा एक कळीचा  पत्थर अस्तित्वात असल्याचं नी तो  पॅरीसच्या प्राचीन चर्चमध्ये आहे,असं चौघांनीही मरतेसमयी खात्रीपूर्वक  सांगितलं." सिलास  टीचरला सांगतो."येशू हा देव नाहीच हे सांगणारं  त्यांचं ते रहस्य असलेला दस्तावेज त्यांनी चक्क चर्चमध्ये ठेवून केवढा विरोधाभास  साधलाय.शेवटी मृत्यू समोर  दिसताच  नास्तिकांनाही देव आठवतो म्हणायचा!" टीचर सिलासला  म्हणतो.

Robert  Langdon रॉबर्ट  लान्गडॉन हा अमेरिकेतल्या हार्वर्ड युनिव्हर्सिटीत रीलीजियस सिम्बोलोजी (Religious Symbology)म्हणजे संकेत चिन्हांचा,  गूढ सांकेतिक भाषेचा प्रथितयश प्रोफेसर  नी  विख्यात अभ्यासक  फ्रान्समध्ये  पॅरीसमधल्या अमेरिकन  युनिव्हर्सिटीत भाषण देण्यासाठी आलेला होता.भाषणानंतर पेयपानासाठी त्या संध्याकाळी  पॅरीसमध्ये लूव्र म्युझियमचे क्युअरेटर  Jacques Saunière-जाक  सौनिएर बरोबर त्याची भेट ठरली होती.मात्र  जाक  सौनिएर आलाच नाही.
आपले  भाषण आटोपून हॉटेलमध्ये विश्रांती घेत असताना मध्यरात्री फ्रान्सचे ज्युडीशिअल  पोलीस येऊन त्याला एक फोटो दाखवू लागले.त्या फोटोतल्या व्यक्तीची जशी गत झाली होती,तसाच एक फोटो आपण यापूर्वीही पहिला असल्याचं(deja vu)त्याला जाणवलं. ह्या फोटोतल्या व्यक्तीनं जाणीवपूर्वक स्वत:ला तशा पोझिशनमध्ये ठेवून घेऊन मगच अंतिम श्वास घेतला होता. "मला कळत नाहीये कुणी असं का पडून मरेल?" रॉबर्ट  लान्गडॉननं पोलीस अधिकाऱ्याला विचारलं."तुम्हाला कळत नाहीये!श्रीमान जाक  सौनिएर ह्यांनी स्वत:च ह्या विशिष्ट प्रकारे स्वत:चं  शरीर ठेवून मग अंतिम श्वास घेतलाय." पोलीस अधिकाऱ्यानं लान्गडॉनला सांगितलं.फ्रान्सचे ज्युडीशिअल  पोलीस त्याला   लूव्र म्युझियममध्ये घेऊन गेले.
आयफेल टॉवर  पार करून पोलीस रॉबर्ट लान्गडॉनला लूव्र म्युझियमजवळ घेऊन आले. म्युझियमच्या  प्रवेशद्वाराचा परिसर त्या म्युझियमपेक्षाही अधिक प्रेक्षणीय होता.I M.Pei (पेई)  या चीनमध्ये जन्मलेल्या अमेरिकन आर्टीस्टनं बनवलेला  काचेचा,पारदर्शक  ७१ फूट उंच, भव्य पिरामिड  (Pyramid )तिथे उभा होता.मित्रां(फ्रांसचे राष्ट्राध्यक्ष  François  Mitterrand)  यांनी तो उभारून घेतल्यानं, ते  इजिप्शियन कला नी वास्तुकलेचे भोक्ते आहेत,म्हणून "स्फिंक्स" म्हणून  त्यांच्यावर कडाडून टीका झाली होती.ते पिरामिड कसले,paris च्या चेहेऱ्यावरचा तो व्रण आहे  ही फ्रेंचांची धारणा होती.
रॉबर्ट लान्गडॉनला आत प्रवेश करण्याची सूचना देण्यात आली.Bezu  Fache -बेझू फाश   हा उंचापुरा,धिप्पाड फ्रेंच पोलीसप्रमुख  रॉबर्ट  लान्गडॉनची तिथे वाट पाहत होता.पिरामिड कसा वाटला,अशी त्यानं रॉबर्ट लान्गडॉनजवळ विचारणा केली. भव्य आहे,असे लान्गडॉनने सांगताच paris च्या चेहेऱ्यावरचा तो व्रण आहे,असे फाश उद्गारला.'हे  पिरामिड ६६६ काचेची तावदाने वापरून बनवलेले आहे-नी ६६६ हा सैतानाचा आकडा आहे,हे ह्याला माहितेय की नाही कोणास ठावूक!' लान्गडॉनने विचार केला.त्याचं लक्ष आतल्या,जरा कमी लोकांना माहीत असलेल्या  La Pyramide Inversée ह्या उलट्या पिरामिड कडे गेलं.
Jacques Saunière-जाक सोनीएर ची नी रॉबर्ट  लान्गडॉनची भेट त्या संध्याकाळी व्हायची होती,ती कशासाठी ठरली,कोणी ठरवली होती,त्यात नेमकी कशाबाबत चर्चा व्हायची होती,त्याबद्दल बेझू फाश रॉबर्ट  लान्गडॉनजवळ मुद्देसूद चौकशी करू लागला. बेझू फाशच्या  टाय-पिनवर जीझस   ख्राइस्ट व त्याचे बारा धर्मदूत -apostles -दर्शवणारा क्रॉस व त्यावर तेरा काळे रत्नाचे खडे होते.ह्या चिन्हाला crux gemmata -क्रूक्स  जेमाटा असं संबोधलं  जाई.फ्रान्सच्या पोलीस-प्रमुखानं  अशा प्रकारे आपल्या धार्मिकतेचं जाहीर प्रदर्शन करावं ह्याचं लान्गडॉनला आश्चर्य वाटलं.
Jacques Saunière-जाक सोनीएरचं संपूर्णपणे विवस्त्र  अचेतन शरीर समोर बघून रॉबर्ट  लान्गडॉनला प्रचंड धक्का बसला.मृत्यू समोर उभा ठाकला असतानाही त्यानं आपल्या जिवंतपणीच्या शेवटच्या क्षणांमध्ये प्रचंड मेहेनत केलेली दिसत होती.पोटात गोळी लागूनसुद्धा एवढ्या लांबवर  ग्रॅन्ड  gallery पर्यंत Jacques Saunièरे-जाक सोनीएर चालत आलेला होता,अंगावरचा एकूण एक कपडा उतरवून,  (लिओनार्दो द विन्चीच्या  vitruvian man प्रमाणे) आपले दोन्ही हात नी दोन्ही पाय पसरून त्यानं स्वत:ला जमिनीवर ठेवून घेतलं होतं.त्याच्या पोटाच्या जखमेतून वाहणाऱ्या रक्ताचा शाई म्हणून वापर करत त्यानं डाव्या हाताच्या बोटानं पोटावरच, पाच रेषा एकमेकींना छेदून  तारा दर्शवणारं  एक चिन्ह काढलं होतं.
"हे pentacle म्हणजे तारा  आहे.पृथ्वीतलावरचं सर्वात प्राचीन चिन्हानपैकीचं एक.ख्रिस्तपूर्व चार हजार  वर्षांपेक्षा जास्त काळापासून ह्याचा  वापर केला  जात आहे."रॉबर्ट  लान्गडॉननं सांगितलं.
"त्याचा अर्थ काय होतो?"बेझू फाशनं विचारलं.
"ते निसर्गपूजेशी निगडीत असलेलं  ख्रिस्तपूर्व काळातलं  पगान धार्मिक  चिन्ह आहे. प्राचीन काळी हे विश्व पुरुष आणि स्त्री अशा  दोन अर्ध्यांमध्ये विभाजित आहे असं मानलं जाई.देव आणि देवी!यिन आणि यांग!जेव्हा निसर्गात स्त्री व पुरुष यांच्या मध्ये समतोल राखलेला असतो, तेव्हा जगात शांती नांदते.जेव्हा असा समतोल नसतो,तेव्हा एकच  गोंधळ  माजतो.  pentacle म्हणजे तारा हा sacred feminismचं-स्त्रीचं प्रतीक आहे.तो व्हीनस देवतेचं प्रतीक आहे.व्हीनस देवतेला स्त्री सौंदर्याची,शृंगाराची देवता मानलं जातं." लान्गडॉननी सांगितलं.व्हीनस  म्हणजे शुक्राची चांदणी. आकाशात  दर आठ वर्षांनी ती अशा जागी येते की अचूक  pentacle -पाच टोके असलेला ताऱ्याचा आकार  तयार होतो.(आपल्या दिवाळीतल्या आकाश कन्दिलासारखा आकार) ग्रीकांनी ह्या शुक्र ताऱ्याचं दर आठ वर्षांनी  नेमानं होणारं आगमन बघून त्यावरून ऑलिम्पिक  खेळ बेतले.ऑलिम्पिकचं  प्रतीकचिन्ह  ही आधी जवळजवळ  पाच  टोकांचा ताराच निश्चित झाला होता.मात्र पगानकालीन प्रतीकचिन्ह  मिटवून  टाकण्यासाठी चर्चनं कंबर कसली. 
हे मात्र  लान्गडॉननी मनात म्हटलं.
Jacques Saunière-जाक सोनीएरनं मृत्युसमयी स्वत:चं शरीर पाच   टोकांच्या ताऱ्याच्या आकारात ठेवलं,पोटावर तसाच तारा-pentacle काढला नी  त्यावरताण  म्हणजे  त्यानं  जमिनीवर  अदृश्य  शाईनं काही  लिहून ठेवलं होतं.त्यावर उजेड पडताच जांभळ्या रंगातली ती अक्षरं दृगोचर झालीत.बेझू फाशनं लान्गडॉनला  तो संदेश दाखवून म्हटलं."हे काय आहे,त्या प्रश्नाचं उत्तर देण्यासाठीच तुम्हाला इथे   आणण्यात आलंय."
जाक   सोनीएरचा खून  रॉबर्ट  लान्गडॉननंच केला आहे अशी  बेझू फाशला खात्री होती.दोघे संध्याकाळी भेटणार होते आणि जाक सोनीएर मारेकऱ्याला ओळखत होता,हेही उघडपणे कळत होतं.
13-3-2-21-1-1-8-5
O,Draonian devil!
Oh,lame saint!
Jacques Saunière-जाक सोनीएरनं मृत्युसमयी लिहून  ठेवलेला गूढ संदेश  लान्गडॉनला  उलगडायचा   होता."आमचे क्रिप्टोग्राफर(cryptographers)  त्यावर काम करताहेतंच."बेझू फाशनं म्हटलं.लान्गडॉननं त्यावर बरंच डोकं खपवलं,पण त्याला समाधानकारक उत्तर मिळेना.
"ओह!Jacques Saunière-जाक सोनीएरनं स्वत:चं शरीर लिओनार्दो-द-  विन्चीच्या  vitruvian man प्रमाणे ठेवलंय."रॉबर्ट  लान्गडॉनला साक्षात्कार होताच त्याचा वरचा श्वास वर नी खालचा श्वास खाली राहिला.
फ्रेंच पोलिसांच्या क्रिप्टोलोजी विभागातली  Sophie Neveu -सोफी नेव्यू  ही बत्तीस वर्षीय पोलीस युवती सभोवती भरभक्कम पोलीस बंदोबस्त असून नी कुणालाही आत येऊ देण्याची  परवानगी नसताना वादळासारखी तिथे आली.
सिलास हा कैदी म्हणून तुरुंगात शिक्षा भोगत असताना आलेल्या प्रचंड भूकंपात त्याच्या कैद्खान्याच्या वरचं छप्पर कोसळून पडलेल्या खिंडारातून तो पळून गेला.अखंड रात्रभर तो पळत होता.थकव्यानं नी अचानक  मिळालेल्या स्वातंत्र्यानं तो बेशुद्ध झाला.बाहेर, त्याचं पांढरंधोप  शरीर हा त्याच्याविषयीच्या  तिरस्काराचा  नी कुचेष्टेचा विषय होता.त्याचे डोळे उघडले तेव्हा  त्याच्यासमोर   एक ख्रिस्ती मिशनरी  उभा होता. त्यानंच त्याला  सिलास हे नवं नाव नी नवी  ओळख दिली.बायबलमधला उतारा काढून त्याला वाचायला दिला:...'आणि अचानक एकदम जोरदार  धरणीकंप झाला. तुरुंगाच्या  पायव्यासकट सगळी इमारत जोरजोरात  हलू लागली...आणि तुरुंगाची सारी दारे सताड उघडली...'माझं नाव बिशप मॅन्युएल अरीन्गरोसा' ख्रिस्ती धर्मगुरूनं त्याला सांगितलं.
Bishop Manuel Aringarosa -बिशप मॅन्युएल अरीन्गरोसा हा ख्रिस्ती धर्मगुरूOpus  Dei-  ओपस डी ह्या  ultraconservative christian society/catholic  churchचर्च चा सदस्य होता.ओपस डीचे सदस्य असलेले  विवाहित लोकही कौटुंबिक  कर्तव्ये  पार पडत असतानाच  कॅथोलिक प्रथांचं पालन मोठ्या  कट्टरपणे  करतात नी देवाधर्माचं कार्य करतात, असा त्यांचा  दावा होता.ओपस डीला वाटीकन (vatican )चा वरदहस्त होता. 
अरीन्गरोसा टीचरच्या मर्जीतला होता.चर्चला विरोध करणाऱ्या,येशू हा देव नव्हे,सर्वसामान्य माणूस होता ह्या मताच्या 'ब्रदरहूड'च्या  चार  प्रमुखांची  नावे त्याला  कळली होती.मात्र काम पूर्ण होईपर्यंत अरीन्गरोसानं सिलासला ओळख द्यायची नाही की त्याच्याशी बोलायचे नाही, ही अट  टीचरनं अरीन्गरोसाला घातली.  
"हे आकडे म्हणजे कुठला टेलिफोन नंबर वगैरे नसून गणिताचे आकडे आहेत."फ्रेंचमध्ये Sophie Neveu -सोफी नेव्यू बेझू फाशला म्हणाली. मृत्युच्या क्षणी कोण वेड्यासारखी गणिताची आकडेमोड करेल,ह्या कल्पनेनं बेझू फाश चक्रावला.त्यानं तिची कल्पनाच फेटाळून लावली.ती कितीही उच्च दर्जाची  क्रिप्टोग्राफर असली तरी त्या क्षणी ते सारं विसंगत भासत होतं.
" जाक सोनीएरला ठावूक असणार की ह्या आकड्यांकडे नजर जाताच आपल्याला कळेल..." सोफी नेव्यू म्हणाली."ह्याचा अर्थ हा आहे."तिनं काही आकडे कागदावर लिहिले-
१-१-२-३-५-८-१३-२१
"ह्यात काय विशेष आहे?तू  केवळ चढत्या भाजणीत हे आकडे लिहिले आहेत." बेझू फाश कुरकुरला.
"तेच!हा जो नंबर सिक्वेन्स,म्हणजे ठराविक पद्धतीनं चढत्या भाजणीत हे आकडे लिहिलेले आहेत,त्याला अपार महत्व आहे.ह्याला Fibonacci Sequence म्हणतात.विख्यात गणितज्ञ लिओनार्दो  फायबोनाती    ह्यानं तेराव्या शतकात आकड्यांची ही विवक्षित शृंखला तयार केली. त्यात जसजसे पुढे जावे,पहिल्या दोन आकड्यांची बेरीज तिसऱ्या आकड्याएवढी येते.  A progression in which each term is equal to the sum of two proceeding terms" तिनं बेझू फाशला सांगितलं.
"हा खून तूच केल्याचा बेझू फाशला संशय आहे.तुझ्या हालचालींवर त्याची बारीक नजर आहे.तू संकटात आहेस" सोफी नेव्यू रॉबर्ट लान्गडॉनला म्हणाली."  "बेझू फाशनं तुला जमिनीवर लिहिलेल्या गूढ संदेशाच्या उर्वरित ओळी तुझ्यापासून लपवून ठेवल्यात.तू त्या पाहू नयेस म्हणून मिटवून टाकल्यात.मूळ संदेशाचे,खुनाच्या ठिकाणाचे जे फोटो त्यानं  आमच्या  खात्याला  पाठवलेत ते हे बघ." असं म्हणून तिनं तो संदेश त्याला दाखवला- 
13-3-2-21-1-1-8-5
O,Draonian devil!
Oh,lame saint!
P.S.Find Robert Langdon
लान्गडॉनला आपल्या पायाखालची जमीन सरकत असल्याचा भास झाला. जाक सोनीएरनं आपला उल्लेख त्यात का करावा,हेच गूढ त्याला उमगलं नाही.
"मला ठावूक आहे की तू निर्दोष आहेस.पण तुझे नाव त्यात लिहिलेले असल्यामुळे केवळ बेझू फाश तुला यात गोवतो आहे.हा संदेश माझ्यासाठी आहे!"सोफी नेव्यू रॉबर्ट लान्गडॉनला म्हणाली.
"तुझ्यासाठी?"विस्मयचकीत होऊन लान्गडॉन म्हणाला..
"हो.माझ्यासाठी!जाक सोनीएर हे माझे आजोबा होते. मी  गेल्या .दहा वर्षांपासून त्यांच्यापासून वेगळी राहतेय.p.s.म्हणजे प्रिन्सेस सोफी.ते मला ह्याच नावानं संबोधायचे."
सोफी नेव्यू रॉबर्ट लान्गडॉनला बेझू फाशच्या  तावडीतून सोडवण्यासाठी जिवाचं  रान करते.बेझू फाशनं त्याला सर्विलांस मध्ये ठेवलाय.त्याची प्रत्येक हालचाल, बोलण,त्याच्या खिशात गुपचूप सरकावलेला  कॅमेरा टिपतो आहे.अखेरीस सोफी नेव्यू बेझू फाशला हुलकावणी देण्यात यशस्वी होते.
"आजच दुपारी जाक सोनीएर हे माझे आजोबा मला त्यांचं रहस्य सांगण्याचा आटोकाट प्रयत्न करीत होते,मात्र मी त्यांच्यावर रागावून घर सोडलं होतं,नी ते ह्या ना त्या मार्गानं त्यांचं ऐकावं,म्हणून खूप प्रयत्न करीत होते. मी त्यांना भेटावं,अशी इच्छा व्यक्त करीत होते. मी लहान असताना ते मला अशाच प्रकारची कोडी घालायचे...बघता बघता अशा  गूढ  संदेशांतून,चिन्हांतून,सांकेतिक  भाषेतून मला नेमकं काय,ते अचूक उलगडता  यायला लागलं,नी तो छंद  मोठेपणी चक्क माझं करियर  बनला".सोफी नेव्यू  रॉबर्ट लान्गडॉनला सांगते.
"दा  विन्ची,फायबोनाती  सिक्वेन्स,pentacle -शुक्रतारा,p .s .सोफी हे तिचं नाव SoPHI असं लिहिल्या जाऊ शकतं.PHI -फी हा विश्वातला सर्वात सुंदर आकडा आहे.१.६१८-हे डिव्हाईन प्रपोर्शन आहे. जिथे-तिथे चराचरात हे प्रमाण दिसतं.   मधमाश्यांच्या पोळ्यातल्या  मादी मधमाश्यांच्या संख्येला  नर  मधमाश्यांच्या संख्येनं  भागलं तर उत्तर येतं 1.618 शिंपल्यातल्या प्रत्येक   चक्राकार रेखांचं  त्याच्या पुढल्या  चक्राकार रेखांशी प्रमाण असतं  १.६१८ सूर्यफुलांच्या बिया  ह्याच  प्रमाणात प्रत्येक चक्रात रचलेल्या असतात.  फार कशाला मानवी शरीर रचनेत जिथे-तिथे PHI -फी म्हणजे  १.६१८ प्रमाण आढळतं. ह्याचा अतिसूक्ष्म अभ्यास केला,तो  लिओनार्दो-द-विन्चीनं. आणि  जाक सोनीएर तर  लिओनार्दो-द-विन्चीचा परम भक्त होता.अगदी मरतेसमयीही  त्यानं sacred feminism दर्शवणारा  pentacle-शुक्र- तारा  काढला.  लिओनार्दो-द-विन्चीनं  आपल्या प्रसिद्ध चित्रांमध्ये अगदी उघड दिसू नये या पद्धतीनं sacred feminism,sacred feminine फॉर्म्स रेखाटले  आहेत. "लास्ट  सपर "  ह्या   चित्रात   त्यानं  पवित्र  स्त्रीत्वाला   मानवंदना  दिली  आहे.-"रॉबर्ट  लान्गडॉन विचार करू लागतो. 
O,Draonian devil!
Oh,lame saint!
 रॉबर्ट लान्गडॉन ह्या संदेशातली  ती उलट-सुलट लिहिलेली अक्षरं  सरळ करून बघतो,तर त्याला हर्षवायूच व्हायचा बाकी राहतो. 
Leonardo da Vinci!
The Mona Lisa!
हा  संदेश त्याच्या हाती लागतो.
सोफी नेव्यूचे आजोबा जाक सोनीएर नेहेमी तिला अशा प्रकारचे अनाग्राम किंवा कोडी सोडवायला  द्यायचे. उलटसुलट  लिहिलेल्या  शब्दांमधून अर्थपूर्ण  शब्द, वाक्य तिला शोधायला लावायचे.आताही त्यांनी तेच केलेलं होतं.
मोनालिसाचं  प्रख्यात चित्र दाखवायला तिला आजोबानी लूव्र म्युझीयमच्या ऑफिसमध्ये  बोलावून घेतलं होतं.तिच्या गूढ हास्याबद्दल त्यांनी तिला सांगितलं होतं.तिला ते चित्र धूसर वाटलं होतं.लिओनार्दो-द-विन्चीनं sfumato - स्फूमाटो तंत्र वापरून चित्र रेखाटलं,म्हणून ते तसं धूसर दिसतं,असं  तिला आजोबानी सांगितलं होतं.
"मोनालिसा-फ्रांस मध्ये ते 'ला जोकोंड' ह्या नावानं  ओळखलं जातं-जगातलं सर्वात प्रसिद्ध चित्र आहे. लिओनार्दो-द-विन्ची जिथे जाईल,तिथे सतत स्वत:बरोबर हे चित्र बाळगत असे.ते आपलं सर्वोत्तम चित्र असल्याचं सांगत असे. लिओनार्दो-द-विन्चीनं डावीकडचं दृश्य जरा खाली घेऊन रंगवून   मोनालिसा डावीकडून अधिक मोठी नी उजवीकडून छोटी दिसेल असं चित्र काढलं. प्राचीन संकल्पनेनुसार डावी बाजू  स्त्रीतत्वाची  नी उजवी बाजू पुरुष तत्वाची मानली जाते.  लिओनार्दो-द-विन्ची "  प्रायरी ऑफ सायन" -Priory of Sion ह्या संस्थेचा प्रमुख होता.निसर्गपुजेत पवित्र स्त्रीत्व, ह्या तत्वाची उपासना करणारा,goddess iconology  मानणारा   होता.  त्यामुळे त्याचा   चर्चला विरोध होता. तो स्वत:homosexual होता,पण जोवर पुरुष तत्व नी स्त्री तत्व हे दोन्ही घटक नसतील,तर मनुष्यात्मा  प्रबुद्ध  (enlightened )होणारं नाही,असं तो मानीत असे." रॉबर्ट लान्गडॉननं पूर्वी वर्गात  शिकवत असताना  सांगितलं होतं," एक प्रवाद असा आहे की मोनालिसा हे दस्तुरखुद्द  लिओनार्दो-द-विन्ची ह्याचंच स्त्रीवेषातलं चित्र आहे.मोनालिसा स्त्रीही नव्हती नी पुरुषही नव्हती.  ते दोघांचं फ्युजन आहे-androgynous !iतुम्ही वेटोळेदार शिंगे असलेल्या  मेंढ्याच डोकं असणाऱ्या 'आमोन'  ह्या इजिप्शियन देवाचं नाव ऐकलय का कधी?  ""
"हो तर!God of masculine fertility "एक विद्यार्थी उत्तरला होता. 
"आणि आयसीस-Isis  ही इजिप्शियन goddess ऑफ  fertility ,तिला
L'isa असं ही संबोधलं  जाई.अमोन लिसा -AMON LISA  ...त्या अक्षरांपासून MonaLisa हे नाव आलं .MonaLisa  चा चेहेरा ही androgynous ,नाव ही androgynous -हे सिक्रेट त्या व्यक्तीला ठावूक आहे,म्हणून त्याच्या ओठावर गूढ स्मित उमटलंय." रॉबर्ट लान्गडॉननं सांगितलं होतं.

लिओनार्दो   द  विन्चीचं  आणखी   एक  मौल्यवान  पेंटिंग  लूव्र  म्युझियममध्ये  आहे -madonna   of the rocks .इटलीतल्या,मिलानमधल्या सानफ्रांसेस्को  चर्चमध्ये  लावण्यासाठी  व्हर्जिन  मेरी,बेबी  जॉन -बाप्तीस्त , उरीएल ,बाल  येशू   यांचं 
 चित्र  बनवण्यासाठी  लिओनार्दो - द-विन्चीला  सांगण्यात  आलं.मात्र  त्यानं  जे  चित्र  रेखाटलं ,ते   भयानक  होतं-निळ्या  अंगरख्यातली   व्हर्जिन मेरी  मांडीवर  बाल  येशूला  घेऊन  बसली  होती .तिच्या  समोर  उरीएल   बेबी  जॉन
-बाप्तीस्तला  घेऊन  होता.आणि  नेहेमीच्या  –बाल  येशू  ख्रिस्तानं जॉनबाप्तीस्तला   आशीर्वाद  देण्याच्या  दृष्याऐवजी  त्यात  अगदी 
 उलट  दृश्य -बाल  जॉन -बाप्तीस्त  हा  बाल  येशू    ख्रिस्ताला  आशीर्वाद  देताना  लिओनार्दो  द विन्चीनं दाखवलं होतं !
 So dark the con of the man- ह्या  जाक  सोनिएरनं  लिहिलेल्या  पुढच्या  संदेशातल्या  अक्षरांची   उलटा - पालट  करून  सोफी नेव्यूनं त्यातला  खरा  संदेश  शोधून  काढला- madonna  of the rocks
सोफी नेव्यूला  तिथे  आजोबांनी  तिच्यासाठी   ठेवलेली  एक  अनोखी  किल्ली  मिळते.ती  किल्ली  कशाची  आहे,ते  शोधण्यासाठी  आजोबांनी अशीच  घातलेली   वेगवेगळी  कोडी  सोडवत  अखेर  प्रचंड   उरस्फोड  केल्यावर  सोफी  नेव्यूनी  रॉबर्ट   लान्गडॉनला   तो सर्वात  मौल्यवान   keystone  -कळीचा  दगड  मिळतो.दोघेही   तो  घेऊन  प्रचंड   सव्यापसव्य  करीत  Sir Leigh Teabing -सर  लेह  टीबिंग  कडे  येऊन  पोहोचतात.  
Sir Leigh Teabing -सर  लेह  टीबिंग  ह्या  ब्रिटीश  इतिहासकारानं  आपलं  संपूर्ण   आयुष्य   holy grail  होली  ग्रेलच्या शोधावर  वाहून  घेतलंय . holy grail  होली  ग्रेल हा  या  पृथ्वीतलावरचा  सर्वात  अधिक  शोधला  जाणारा  मौल्यवान  ऐतिहासिक  दस्तावेज  आहे . तो  ज्यात  ठेवलाय ,असा  keystone-कळीचा दगड अस्तित्वात  आहे  ही    त्याची  खात्री   आहे .
 “holy grail  होली  ग्रेल ही  वस्तू  नाही.  बायबल  हे  काही   आभाळातून  आलेलं  नाही . ते  मनुष्यरचित आहे .जिझस  ख्राइस्टच्या  देवत्वाविषयी -divinity of Jesus वर  बरीच  प्रश्नचिन्ह  उठ्लीत,पण  तो  son of god –ईश्वराचा  पुत्र  असल्याचं  मानून   त्यावेळी   Constantine the great-  कॉनस्टनटाइन   ह्या  पगान  धर्म संस्कृतीच्या    रोमन  सम्राटानं  रोमन  साम्राज्य  एका  छत्राखाली  आणण्यासाठी  Christianity  खिश्चन धर्माचा  आधार  घेतला  ,नी  त्या   धर्माला  खूप  महत्व  दिलं .त्यानं  आपला  स्वार्थ   साधण्यासाठी  divinity of Jesus -जिझस  ख्राइस्टच्या  देवत्वाचा  वापर  केला . येशू   ख्रिस्त  हा  कोणी  दैवी  युगपुरुष  नसून  साधासुधा  विवाहित  माणूस  होता  हे  पुराव्यानिशी  सांगणारा   दस्तावेज  म्हणजेच  ते  रहस्यमय  होली  ग्रेल  .साहजिकच   हे  रहस्य  उघड  होऊ  नये  यासाठी  चर्चनं  जीवाचं रान   केलं .” सर  लेह  टीबिंग   सोफी  नेव्यूला  सांगतो ." लिओनार्दो   द   विन्चीला  ठावूक  होतं   की  होली  ग्रेल   कुठे  आहे ,ख्रिस्ताचा  कप ,chalice-चालीस काय आहे."
"The last Supper “ द लास्ट सपर  ह्या लिओनार्दो   द   विन्चीच्या  पेंटिंग  मध्ये  Jesusजिझस आणि  त्याचे  Disciples- शिष्य  दाखवले   असून  त्या क्षणी  जिझस  सांगतोय  की  त्यांच्यापैकी  एकजण  त्याचा  विश्वासघात  करेल !” सोफी   नेव्यू  सांगते.  
“ त्यात  ते  काय  खाताना  दाखवले  आहेत ?” टीबिंग   सोफी  नेव्यूला विचारतो.
“Bread-ब्रेड’सोफी   नेव्यू  सांगते.
“ त्यात   ते  काय पिताना दाखवले  आहेत  ?”
“Wine -वाइन ”
"किती  वाइनग्लास  टेबलवर  आहेत ?"
":एक ..एक  कप.ख्रिस्ताचा कप.चालीस .होली  ग्रेल" .
...तिथे  १३  कप  होते.
"होली  ग्रेल ही  स्त्री  आहे ".टीबिंग   सोफी  नेव्यूला सांगू लागतो."स्त्री  नी  पुरुष  या  दोघांसाठी  प्राचीनकाळी  जी  प्रतीक-चिन्ह   वापरली  जात,ती  ग्रहांच्या  स्वामीसाठीची      खगोलशास्त्रीय प्रतीक-चिन्ह  होत. .पुरुषासाठी  planet- God Mars नी  स्त्रीसाठी  planet- God  Venus.मंगळ नी शुक्र!
^  -हे   .पुरुषासाठीचं  प्रतीक-चिन्ह  म्हणजे  phallus -लिंग  आहे .V हे स्त्रीसाठीचं प्रतीक-चिन्ह  म्हणजे  कपाच्या  आकाराचं -किंबहुना  स्त्रीच्या  गर्भाशयाच्या  आकाराचं  आहे .तिची  निर्मितीची,सृजनाची ,मातृत्वाची शक्ती  अधोरेखित  करणारं  चिन्ह  आहे .प्राचीन  मान्यतेनुसार  होली  ग्रेल  हा  ख्रिस्ताचा  कप ,Chalice -चालीस  आहे .पण  त्यामागच  वास्तव  लपवण्यासाठी  तसं दाखवलं  गेलंय…वस्तुत: त्या   चालीसच्या- कपाच्या  माध्यमातून  त्याही   पलीकडचं  सूचित  केलं  गेलंय. The Holy grail is literally the ancient symbol for womanhood…जे  चर्चला  पूर्णत:  अमान्य आहे.” टीबिंग  सांगतो .
 Dan Brown डॅन ब्राऊन ह्या लेखकाचं "The  Da  Vinci Code " -द दा विन्ची कोड हे पुस्तक  वास्तव आहे की काल्पनिक आहे ह्याचा संभ्रम व्हावा इतके त्यातले तपशील वास्तव आहेत.ती प्रचंड वेगवान रहस्यकथा आहे.ह्यांनी  त्यात  इतका  जीव   ओतलाय .पुढे  काय  होणार  ह्याची   उत्कंठा  क्षणोक्षणी  वाढत  जाते.पुस्तक वाचून संपल्यावर वाचक दोन गोष्टी करतो.एक म्हणजे लिओनार्दो   द  विन्ची ह्या महान व्यक्तीला मनोमन साष्टांग दंडवत घालतो,Dan Brown डॅन ब्राऊन ह्या लेखकाला मनोमन दंडवत घालतो... नी दुसरं म्हणजे लिओनार्दो   द  विन्चीची ती  दोन प्रख्यात चित्र कुठे छापलेली सापडतील..त्यांना  बघायचा दृष्टीकोन घासूनपुसून लख्ख करतो.



आनंदयात्रा (Hindi article)
                                                              - रश्मि घटवाई 
मनुष्य यही चाहता है,कि उसके जीवन में आनंद ही आनंद भरा हों.उसके जीवन में सदा खुशियाँ ही छायी रहें.फिर भी वह खुश नहीं है.आनंद की किरणें उसके चहु ओर बिखरी हुई होते हुए भी वह दु:खी हो जाता है,कि उसके जीवन में आनंद ही नहीं है.सूर्योदय, सूर्यास्त,रंगबिरंगे फूल, उनपर मंडरा रहीं रंगबिरंगी तितलियाँ,पक्षियों की सुरीली तान,हवा का झोंका,पहली वर्षा के साथ ही उठनेवाली मृदगंध(मिटटी की खुशबू)...इन साधारण सी बातों में भी कितना आनंद समाया हुआ है. परन्तु आनंद के जलप्रपातों की प्रतीक्षा में मनुष्य आनंद के इन तुषारों को भी अनदेखा कर देता है,जिनका उसपर निरंतर वर्षाव हो रहा है.
वास्तविकता तो यह है,की जीवन का आनंद तो छोटी-छोटी बातोंमे समाया हुआ है.क्योंकि हम यह मान कर चलते है,कि आनंद का अनुभव करने के लिए कारण भी बड़ा होना चाहिए और सृष्टि में सूर्योदय, सूर्यास्त जैसी ये घटनाएँ तो घटती रहती हैं,उनको क्या महत्त्व देना!पर धूप का महत्त्व तब समझ में आता है,जब वर्षा अथवा शीत काल में कई दिन सूर्य के दर्शन ही ना हो!पैदल चलने में भी अपार आनंद है.पर इसका अनुभव तब होता है,जब पैर में मोच आ जाए और चलने में कष्ट होने लगे.
यूँ तो पैदल सैर करने जैसा अन्य कोई व्यायाम प्रकार नहीं होगा,जो इतना सरल हो,व्यक्ति को भरपूर आनंद देता हो और उसे स्वस्थ रखता हो!पैदल चलने से - फिर व्यक्ति चाहे अपने में मग्न होकर,स्वयं से संवाद साधते हुए चला जा रहा है,या फिर बगीचे में दुतरफा सजे पेड़ों की कनातोंके नीचे से किसी राजा-महाराजाओंकी तरह चल रहा है- उसे एक अभूतपूर्व आनंद मिलता है.प्रतिदिन की इस पैदल सैर को हम और किसी अनोखे तरीके के साथ करते है,तब वह सैर यह कोई मामूली यात्रा नहीं रहती;वह एक आनंदयात्रा बन जाती है.

हर दिन कि  पैदल सैर को और भी अनूठी आनंदयात्रा कैसे बनाई जाए इसका मार्गदर्शन  Zen Guru Thich Nhat Hanh झेनगुरू थिच न्हात हान- लिखित पुस्तक "Walking Meditation" -वाकिंग मेडिटेशन में हमें पढने को मिलता है.
Nguyễn Xuân Bảo  यह उनका जन्म का नाम था.सोलह वर्ष की उम्र में उन्होंने  उनके देश में -विएतनाम में-बुद्धविहार में प्रवेश लिया तथा तेईस् वर्ष कि आयु में उन्हें  धर्मगुरू की उपाधि प्राप्त हुई तब उन्होंने  थिच न्हात हान- Thich Nhat Hanh यह  धर्मनाम् धारण किया .चार दशकोंसे भी अधिक समय से वें  Walking Meditation की दीक्षा लोगोंको दे रहे हैं और आज तक  हजारो लोगोंने उनसे  Walking Meditation का तंत्र अवगत किया है.
"दुनिया में दु:ख है, भगवान बुद्ध ने यह पहली सीख दी है.दु:ख के अस्तित्व का ज्ञान होते ही(मन में) करुणा उत्पन्न होती है,और करुणा के उत्पन्न होते ही उस दु:ख से निजात पाने के लिए कोई रास्ता ढूँढने की प्रबल इच्छा निर्माण  होती है.मै फ़्रांस आया ,उससे पहले कई विएतनामी निर्वासित लोगोंको अनन्वित अत्याचारों का शिकार होते देखा,उनकी संपत्ति को लूट लिया गया ,उनको जान से मर डाला गया.इसके विपरीत पैरिस में दुकानों में  खचाखच सामान भरा था. हर तरफ समृद्धि थी.लोग आराम से कॉफी पी रहे थे.एकतरफ इतनी संपत्ति-समृद्धि  थी तो दूसरी और व्यथा और वेदना .यह विरोधाभास देखने के बाद,दु:ख को जानने के बाद, जीवन को खोखलेपन से ना जीने का मैंने निर्धार किया", झेनगुरू ने पुस्तक में लिखा है. 
पैदल चलने को वे ध्यान का प्रतिरूप मानते है.ध्यान के साथ पैदल चलने पर अभूतपूर्व आनंद की अनुभूति होती है और  वही एक आनंदयात्रा बन जाती है.

"Our walk is a peace walk. Our walk is a happiness walk.Then we learn  that there is no peace walk;that peace is the walk; that there is no happiness walk; that happiness is the walk." वें बताते हैं.
"To meditate is to learn how to stop being carried away by our regrets about the past,our anger or despair in the present or our worries about the future." Conscious Breathing-श्वास के ऊपर अपना ध्यान केंद्रित कर किस  प्रकार मन की  एकाग्रता को बढ़ाना है,इसके बारे में उन्होंने विस्तृत रूप से लिखा है ."When we walk in mindfulness,each step creates a fresh breeze of peace,joy and harmony."वें बताते हैं ,"On the ocean surface there are many waves-some high,some low,some beautiful and some less beautiful.All of them have a beginning and an end....from the point of view of the water,there is no beginning,no end,no up,no down, no birth,no death."
यह  तत्वज्ञान  भगवदगीता व ज्ञानेश्वरी में है.
"हे उपजे आणि नाशे/ते मायावशे दिसे//
येऱ्ह्व्ही तत्वता वस्तु जे असे/ते अविनाशचि//(५)
जैसे पवने तोय हलविले/आणि तरंगाकार जाहले/तरी कवण के जन्मले/म्हणोये तेथ//(६) 
तेंचि वायूचे स्फुरण ठेले/आणि उदक सपाट जाहले/तरी आता काय निमाले/विचारी पां//(७)( -ज्ञानेश्वरी अध्याय दुसरा.)
उत्पत्ती अथवा नाश  माया के कारण  दिखाई देते हैं अन्यथा वस्तुत:आत्मा अविनाशी ही  है .(५)हवा के बहने के  कारण  पानीपर तरंग उत्पन्न  होते हैं ,ऐसे में पानी के अलावा वहां और क्या उत्पन्न हुआ भला?(६ )हवा का बहना रुक जाने पर पानी स्थिर हुआ,तब पानी के अलावा वहाँ और किस चीज का विलय हुआ भला!(७)
हम अपने दु:ख पूरी तरह नष्ट तो नहीं कर सकते,परन्तु   प्रकृति की गोद में रहकर  हम उन्हें सहजता के साथ कैसे झेल सकते हैं,किसी भी संकट का सामना करने के लिए मानसिक बल कैसे प्राप्त कर सकते हैं इसका सुन्दर विवेचन उन्होंने इस पुस्तक में किया है.लेकिन केवळ अपनेही लिए चलना उन्हें मंजूर नहीं."हम स्वत: के लिए तो  पैदल चलेंगेही,उनके लिए भी हलेंगे,जो चल नहीं पातें!भूत, वर्त्तमान तथा भविष्य के सभी जीवोंके लिए हम चलेंगे."We walk for ourselves and we walk for those who cannot walk.We walk for all living beings-past,present and future." वे लिखते हैं.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
रश्मि घटवाई
नोएडा 
मोबाईल :९८७१२४९०४७

Monday, April 16, 2012


अफगाणिस्तानातील अस्वस्थ वर्तमान :
                                                            कटी  पतंग
                                                                                                                                                                                                                                                            -रश्मी घटवाई 
"THE KITE RUNNER"-" द काईट रनर " हे खालिद होसैनी यांचे पहिले-वहिले  पुस्तक,पहिली -वहिली कादंबरी.  ती फिक्शन अथवा  काल्पनिक कथा आहे की आत्मकथन आहे, ह्याचे  जणू वाचकाला कोडे पडावे,एव्हढे त्यातले अक्षर नी अक्षर जितेजागते रूप घेऊन डोळ्यांसमोर साकारते.त्यातला प्रत्येक प्रसंग डोळ्यांसमोर प्रत्यक्ष उभा राहतो.वाचकाला साक्षीदार बनवतो.अफगाणिस्तानातली  पूर्वीची  शांत परिस्थिती,नंतर अफगाणिस्तानावर रशियानं केलेलं आक्रमण , रशियन सैन्याची जुलुम- जबरदस्ती , तालिबान राजवटीतली  क्रूर हुकुमशाही नी छळ-छावण्या, त्यांनी केलेलं स्त्री-पुरुषांचं  शिरकाण,अनाथ झालेल्या,दिवसचे दिवस उपाशी-तापाशी रहावे लागणाऱ्या मुलांना भोगावे लागणारे  लैंगिक अत्याचार, तालिबान्यांनी   बेचिराख केलेला अफगाणिस्तान त्यांनी शब्दश:   उभा करत वाचकाला नि:शब्द केलेलं आहे. खालिद होसैनी  ह्यांनी लिहिलेली  " A THOUSAND SPLENDID SUNS"  - "अ थाउजंड स्प्लेनडीड सनस"  ही दुसरी कादंबरीही खूप परिणामकारक  आहे.   
अफगाणिस्तानातली काबूलमधली वझीर  अकबरखान  जिल्ह्यातली आगासाहेब ही बडी असामी आहे. ते मोठे बिझनेसमन  आहेत. स्वभावानं ते अतिशय कनवाळू आहेत.   अनेक लोकांना त्यांनी निस्वार्थपणे   आर्थिक मदत केली आहे,खंबीर मानसिक आधार दिलेला आहे.रहिमखान हा लेखक त्यांचा सच्चा दोस्त आहे. आगासाहेबांची कवियत्री,प्रोफेसर पत्नी मुलाला जन्म देताच अल्लाला प्यारी झाली आहे.त्यामुळे अमीर ह्या मुलाला त्यांनी मातेचं नी पित्याचंही प्रेम दिलं आहे.  अली हा त्यांचा नोकर त्यांच्याच वयाचा नी त्यांच्या लहानपणापासून त्यांच्या वडिलांनी त्यांच्या घरी आणलेला आहे.त्याला अंतर देणं त्यांना ह्या जन्मी तरी शक्य नाहीये. पोलियो झाल्यामुळे अलीचा पाय वेडावाकडा नी त्राणहीन  झाला आहे, त्यामुळे त्याला कसेबसे पाय ओढत चालावे लागते.त्याच्या डोळ्यात ही व्यंग आहे. ह्या सर्वांपायी गल्लीतली टवाळखोर पोरे त्याची सदोदित टर उडवतात.अलीचा मुलगा हसान जन्मत: दुभंगलेले  ओठ घेऊन जन्माला आला   आहे. तो एकट्या अलीचाच नव्हे,तर आगासाहेबांचाही जीव की प्राण आहे.हसानची आई सनोबर  विलक्षण देखणी होती,परंतू तिचे चालचलन नी लक्षण मुळीच चांगले नव्हते.हसानला जन्म देऊन त्याला टाकून देऊन ती पळून गेली होती.आई नसलेल्या हसानला नी अमीरला एकाच दाईने  दुध-आई बनून सांभाळले होते.म्हणून की काय,त्या दोघांचेही एकमेकांशिवाय पान  हलत नसे.मात्र अमीर शाळेत जाई नी हसान अलीबरोबर सर्व घरकाम करीत असे.  अली नी हसान हे 'हजारा ' जमातीचे-म्हणजे मंगोलियन वंशाचे ,चेंगीज खानाचे वंशज ,म्हणून समाजात त्यांच्या वाट्याला  सदैव हेटाळणी येत असे. आगासाहेबांचामात्र  हसानवर विशेष जीव होता. त्याच्या वाढदिवसाला ते नं चुकता महागडी खेळणी आणीत. एका वाढदिवसाला   त्यांनी त्याच्यासाठी  आगळे वेगळे प्रेझेंट  आणले.त्यांनी थेट भारतातून,नवी दिल्लीहून डॉ.कुमार या प्लास्टिक सर्जरी करणाऱ्या सर्जनना पाचारण केलं नी त्याचा वरचा फाटलेला  ओठ  शिवून घेतला.हे अनोखं  प्रेझेंट आजन्म हसान जवळ राहणार होतं.
 या अशिक्षित  हसानवर अमीर दादागिरीही करीत असे. आपल्याला येणारे शब्द, त्यांचे अर्थ ,वाक्यात उपयोग  वगैरे  सांगून हसानला अमिर  निरुत्तर करीत असे .आपल्या या वागणुकीबद्दल काही काळानंतर  त्याला वाईटसुद्धा  वाटत असे.त्याची भरपाई म्हणून   आपला जुना शर्ट,मोडकं खेळण  अमीर  हसानला देत असे. अमीर निरक्षर हसानला गोष्टीची पुस्तके वाचून दाखवत असे..दोघेही जण डाळींबांच्या  झाडाखाली बसून ही कथाकथन-श्रवण भक्ती नेमाने करीत.तो त्याला गोष्टी वाचून दाखवत असे.रुस्तम आणि सोहराब ही त्या दोघांची फार लाडकी, आवडती कथा होती.'रक्ष' ह्या  आपल्य  चपळ घोड्यासह लढणारा महान योद्धा  रुस्तम युद्धात सोहराबला प्राणांतिक जखमी करतो.मृत्युशय्येवरचा सोहराब हा अन्य कोणी नसून खूप पूर्वी हरवलेला आपला पोटचा पोरगाच आहे,हे   रुस्तमला उमगतं."If thou art indeed my father,then hast  thou stained thy sword in the life-blood of thy son.And thou didst it of thine obstinancy.For I sought to turn thee unto love ,and I implored of thee thy name ,for I thought to behold in thee the tokens recounted of my mother.But I appealed unto thy heart in vain,and now is the time gone for meeting...."हसानवर ह्या शब्दांचा विलक्षण परिणाम होई . तो अमीरला पुन्हा-पुन्हा ते शब्द वाचायला  लावीत  असे. अनेकदा ते ऐकून त्याच्या डोळ्यातून अश्रू वाहत.त्यानं नं पाहिलेल्या रुस्तम आणि सोहराब बद्दल वाटणारी प्रचंड आत्मियता  नी दु:ख त्याच्या डोळ्यातून आसवांच्या रूपानं झरू लागे.   तो रुस्तमसाठी रडतोय  की  सोहराबसाठी,हे आमिरला कळत नसे.
कधीकधीआमिर स्वत;च्याच मनानं  खोट्या कहाण्या रचून,त्या वाचल्याचा आव आणून हसानला सांगत असे.हसानला त्या खूप आवडत.एके  रात्री   आमिरनं आपली पहिली लघुकथा लिहिली.मग अगदी मध्यरात्री हसान गाढ झोपेत असताना त्याला उठवून त्याला स्वत:ची कथा ऐकवली.हसानला ती खूप आवडली.त्याची खूप प्रशंसा करीत हसान आमिरला म्हणाला,"इन्शाल्ला तू खूप मोठा नी प्रसिद्ध लेखक होशील.त्या कथेतल्या नायकाला आसवांचे मोती होतील,असा वर मिळालेला असतो.पण त्यासाठी त्याला आपल्या पत्नीला ठार मारायची गरज का भासावी?डोळ्यांत अश्रूच  आणायचे होते,तर कांदे चिरूनही डोळ्यांत पाणी आणता आले  असते," असं हसान म्हणतो,त्यावर अमीर निरुत्तर होतो.आमिरला वाटतं,आपण शाळेत जातो, पण खरी बुद्धी तर हसान जवळ आहे.आमिरच्या वडिलांचे मित्र रहीमखान आमिरच्या लेखनाचं खूप कौतुक करतात.
अफगाणिस्तानात पतंग उडवण्याच्या खेळाला अपार महत्व आहे. हिवाळ्यात कडक थंडीत ह्या स्पर्धा चालतात. आबाल-वृद्ध  सारेच पतंग उडवण्याचे शौकीन!कापलेली पतंग लुटण्यासाठी पळणारे-  "काइट रनर्स" जीव खाऊन पळत.एकदा अशाच प्रयत्नात काबुलमधला एक मुलगा  झाडावर  चढला, त्याच्या वजनानं झाडाची फांदी तुटली नी तो तीस फुटांवरून खाली कोसळला,नी पाठ मोडल्यानं कायमचा अंथरुणाला  खिळला. हिवाळ्यातल्या  स्पर्धेतली कापलेली शेवटची पतंग लुटून संग्रही ठेवणं म्हणजे एखादा मोठा  ऐवज प्राप्त होण्यासारखं, सन्मान मिळण्यासारखं होतं. आल्या-गेल्याकडून त्यासाठी शाबासकी नी कौतुकाची थाप  मिळाल्यानंतर त्या पतंग संग्रही ठेवणाऱ्याला स्वर्ग ठेंगणा वाटावा,एवढं महत्व त्याला  होतं.
अमीर आणि हसान दोघेही जण पतंग उडवण्यात प्रवीण होते.त्यातही,कापलेली पतंग लुटून आणण्यात हसानचा हात धरणारे कुणीही नव्हते. तो अद्वितीय " काईट रनर "होता.त्याला जणू ती अल्लाची देणगी होती. कापलेली पतंग भिरभिरत जाईल,त्या दिशेने मुलांचे लोंढे  जात, पण  हसान   जाईल,तिथे माहीत असल्यागत कापलेली पतंग त्याच्या हातात अलगद येऊन पडे. 
एकदा हिवाळ्यात  पतंग उडवण्याच्या एका स्थानिक स्पर्धेमध्ये कापलेली पतंग लुटण्यासाठी अमीर उघड्या गटारांना चुकवत ,कशाचीही पर्वा नं करता गल्ली-बोळातून धावत होता. मात्र संपूर्णपणे  विरूद्ध  दिशेनं धावणाऱ्या हसाननं  त्याला  आपल्या मागे येण्यास सांगितलं.मागून मुलांचा प्रचंड मोठा घोळका ती अतिशय  मौल्यवान  पतंग  लुटण्यासाठी जिवाच्या 
आकांतानं  धावत येत होता.आपण हरणार अशी अमीरची खात्री पटली. तो हसानच्या अंगावर ओरडला. तरीही हसान आपल्या निश्चयापासून ढळला नाही.तो त्या   विरूद्ध  दिशेनं गेला, आणि आश्चर्य म्हणजे ती अमूल्य पतंग अलगद हसानच्या हातात विराजमान झाली.

आमिरच्या वडिलांचे एअरलाईन  मध्ये पायलट असलेले दुसरे  मित्र महमूद यांचा मुलगा असिफ हा वझीर अकबरखान या श्रीमंतांच्या अतिउच्चभ्रू   वस्तीतला जरा गुंड प्रवृत्तीचा मुलगा हातात कायम पितळ नी पोलादापासून बनवलेला अंगुलीत्राणाचा पट्टा-knuckles -घालायचा .त्याच्या गुंडगिरीबद्दल तो कुख्यात होता. आजूबाजूच्या मुलांनी त्याला  असिफ गोश्खोर-कान खाणारा  अशी उपाधी दिली होती. हसान  नी त्याचे वडील अली यांना छळण्यात हा असिफ नेहेमीच  आघाडीवर असायचा. 
एके दिवशी असिफनं ऐन रस्त्यात हसान नी आमिरला एकट गाठलं . त्याच्यासमवेत त्याचे  अन्य टवाळखोर ,गुंड मित्र होते.अफगाणिस्तानात झहीरशाहाचं  ४७ वर्षांचं शासन त्याच्या चुलत भावानं -दाउदखानानं नुकतंच उलथून टाकलेलं  होतं.अफगाणिस्तानात तख्त-पालट करणारा दाउदखान आपल्या  वडिलांचा चांगला  परिचित असून घरी जेवायलाही आला होता,अश्या फुशारक्या असिफ मारू लागला.हिटलर आपल्याला पूजनीय असून त्यानं जे केलं ते योग्य असल्याचं ठासून सांगत असिफ म्हणाला-"अफगाणिस्तानची भूमी पश्तून लोकांची आहे. आम्ही पश्तून लोकच खरे, विशुद्ध  अफगाणी रक्ताचे आहोत ,हे चापट्या नाकाचे  हझारा लोक नव्हेत!हे लोक आमची भूमी प्रदूषित करतात . Afganistan is for Pashtuns!  अशुद्ध रक्ताच्या ह्या घाणेरड्या हझारांना अफगाणिस्तानातून  हाकलून द्यावं असं मी नव्या राष्ट्राध्यक्षांना सांगेन "असिफ गुरकावतो.
आपण काही तुला त्रास देत नाही,तेव्हा हसानला नी आपल्याला जाऊ द्यावं म्हणून अमिर  असिफला 
म्हणतो,तसा तो उसळून म्हणतो की "ह्या हझारा हसानपेक्षा  त्याच्याशी मैत्री करणारा तूच मला अधिक सलतो.हा तुझा मित्र असूच कसा शकतो?"अमिर  हा विलक्षण भित्रा नी मुखदुर्बळ मुलगा असतो."तो माझा नोकर आहे"तो असिफला सांगतो.त्याला  मित्र  म्हणायची सुद्धा त्याला लाज वाटत असते.    
"तू नी   तुझ्या वडिलांसारख्या मूर्ख  लोकांनी ह्या अपवित्र हझारांना आश्रय दिला नसता,तर ह्यांना केव्हाच हुसकावून लावता आले असते."असिफ गरजतो.आपले पितळ-पोलादाचे दणकट अन्गुलीत्राण- knuckles चढवतो.तेव्हढ्यात विजेच्या वेगानं  कसलीशी हालचाल होताना आमिरला  डोळ्याच्या  कोपऱ्यातून दिसते.असिफचे डोळे तर प्रचंड विस्फारतातच; त्याचे ते टारगट  मित्र ही आ वासून बघू लागतात. हसाननं आपला गुल्लेरीचा (गलोलीचा)पट्टा ताणून धरलेला असतो.त्याच्या बेचक्यात चांगला अक्रोडाएव्हढा दगड ठेवून त्यानं असिफच्या डोळ्याच्या  दिशेनं नेम धरलेला असतो."आम्हाला सोड,आमच्या वाट्याला जाऊ नकोस",हसान असिफला सांगतो."तुम्ही दोघेच आहात,आम्ही तिघे!" कुत्सितपणे  हसत असिफ बोलतो."तिघे असाल,पण माझ्याजवळ ताणलेली गोफण आहे.तू जागचा जरी हललास,तरी कानचाव्याअसिफ ऐवजी लोक तुला एक डोळा असलेला-काना असिफ म्हणू लागतील,हे विसरू नकोस.माझ्या गोफणीच्या दगडाचा नेम तुझ्या डाव्या डोळ्याच्या दिशेनं आहे.आवाजात कसल्याही चढ-उतराशिवाय, भावनाविरहित   आवाजात हसान म्हणाला.
"काही हरकत नाही.अमिर,आज तुझ्या ह्या हझारानं मोठी आगळीक केलीये.आज जरी मी तुम्हाला जाऊ देतोय तरी गाठ माझ्याशी आहे,हे  लक्षात ठेवा!"एक-एक पाऊल मागे सरकत असिफ गुरकावला.
अफगाणिस्तानात पतंगीच्या काटाकाटीला जणू युद्धाचं  स्वरूप प्राप्त होई.  अमिर नी हसान स्वत;च पतंग नी पतंगीचा   मांजा बनवत.पतंगीचा ताव,बांबू मांजासाठी धागा, गोंद  अथवा खळी  असं सगळं साहित्य विकत आणून तासन तास बांबू तासत बसत.काच बारीक कुटून कुटून बारीक पूड करून  खळीत घोटून धाग्यावर चढवत.झाडांना धागा बांधून ते मिश्रण सुकू देत.असा तयार केलेला मांजा मनासारखा झाला म्हणजे त्यांच्या आनंदाला पारावर उरत नसे.हसान हा अतिशय सच्च्या दिलाचा होता.आमिरसाठी तो काहीही करायला तयार असायचा.
हिवाळा आला.शाळांना सुट्या लागल्या.हिवाळ्यात शेकोटीच्या उबेत बसून  हसानबरोबर   बुद्धिबळ अथवा पत्ते खेळण हा आमिरचा छंद होता.  अमिरनं त्या हिवाळ्यातल्या  पतंगबाजीच्या  स्पर्धेत  भाग घेतला  होता. तसा त्याआधीही ती स्पर्धा तो जिंकता-जिंकता राहिला होता.शेवटच्या तिघांत येणं म्हणजे स्पर्धा जिंकण   नव्हे.अमिरच्या बाबांनीही त्यांच्या काळी त्या स्पर्धेत भाग घेऊन एकेका वेळी चौदा-चौदा पतंग कापले होते.  स्पर्धेचा दिवस उजाडला.आपल्याला पतंग उडवता येईल का या विचारानं आमिरला हुरहूर वाटू लागली.पोटात गोळा उठला.घरी पळून जावंसं  त्याला वाटू लागलं.
" मला नाही वाटत की मला आज पतंग उडवता येईल.जणू कुणी अक्राळ-विक्राळ राक्षस मला भीती दाखवतोय." अमिर हसानला म्हणाला."अमिर आगा, बाहेर  राक्षस वगैरे कुणीही नाही,बाहेर मस्त दिवस उजाडलाय." हसाननं आमिरला दिलासा दिला."चला पतंग उडवायला,"
पिवळ्या किनारीची लाल पतंग हसाननं हवेत उडवली.तिच्यात जणू वारा भरला. आमिरच्या हातातली चक्री नंतर हसाननं धरली.हळूहळू मांजाच्या धारीमुळे हसनचा हात रक्ताळला.त्यांची   पतंग मोठ्या दिमाखात आकाशात स्वच्छंद विहार करू लागली.इतर मुलांच्या पतंगीही  आकाशात त्यांच्याशी स्पर्धा करू लागला.पेच लढवल्या जाऊ लागले.लवकरच पहिली पतंग कापली गेली नी ती  लुटण्यासाठी मुलांच्या झुंडी एकामागोमाग  एक तिच्या मागून धावू लागल्या. पतंगीवरून  त्यांच्यात भांडणेही जुंपली.बघता बघता आकाशात पन्नास पतंगीऐवजी जेमतेम डझनभर पतंगी उरल्या.गच्चीत बसून आमिरचे बाबा नी त्यांचे मित्र रहीमखान कौतुकाने आमिरच्या पतंग उडवण्याच्या कौशल्याला दाद देत होते.इतरांना हुलकावण्या देत आमिरची पतंग सर्वात वर लहरत होती.बघता बघता आमिरच्या पतंगीसह अवघ्या  सहा,चार  नी नंतर तर केवळ  दोन पतंगी उरल्या-एक आमिरची नी दुसरी   निळी! आमिरच्या डोळ्यापुढे केवळ ती निळी पतंग  नाचू लागली.
सर्व प्रेक्षकांची उस्तुकता शिगेला पोहोचली होती.सर्व जण ओरडून अमिरला ती निळी पतंग कापून विजयी   होण्याबद्दल प्रोत्साहन देत होते.निळी पतंग उडवणारा सुद्धा जिवाच्या कराराने आमिरची पतंग कापण्यासाठी प्रयत्न करीत होता,त्याला अमिर हुलकावणी देत होता.त्याला झुलवत -झुलवत अखेरच्या क्षणी आमिरने कचकन ती निळी पतंग कापलीसुद्धा !प्रेक्षकांनी एकाच जल्लोष केला.काही कळायच्या आत हसान ती निळी पतंग मिळवायला जिवाच्या कराराने धावत निघाला. अमिरसाठी ती त्या स्पर्धेतली महत-सन्मानाची  नी मौलिक चीज होती.ती नसती,तर त्याच्या त्या स्पर्धा जिंकण्याला मुळीच महत्व उरलं नसतं." जा हसान,निळ्या पतंगीसहच परत ये."अमिर त्याला म्हणाला.
हसानची अमिरवर नितांत श्रद्धा,भक्ती होती.त्याच्यावर त्याचा   अपार विश्वास नी प्रेम होतं.हसानचं मन इतकं निरागस नी नितळ स्वचछ  होतं,की अमिर आगानं त्याच्यावर चिडचिड केली,त्याला तो टाकून बोलला,तरी तो मनाला लावून घेत नसे. अली आणि हसान या दोघा बाप-लेकांना तर त्यांचा  जन्मच जणू आगासाहेब आणि अमिरची सेवा करण्यासाठी झाला आहे,अशी खात्री असल्यागत ते दोघे अतीव निष्ठेनं नी आदरानं  त्यांच्यासाठी झिजत
बराच वेळ झाला ,तरी हसान पतंगीसह आला नाही,तेव्हा अमिर त्याला शोधायला गल्लीबोळांतून निघाला.निळी पतंग हाती असलेल्या एखाद्या लहान मुलाला पाहिलं का म्हणून लोकांना विचारू  लागला.अखेर एका वृद्ध इसमानं असा एक हझारा मुलगा त्या दिशेनं गेल्याचं नी त्याच्या मागे टवाळखोर तीन मुले गेल्याचं सांगितलं. त्यानं सांगितल्याप्रमाणे अमिर गेला नी त्याचे पाय जमिनीला खिळले.मुळात अमिर हा कमालीचा भित्रा नी मुखदुर्बळ.समोर असिफ नी त्याचे इतर दोघे गुंड साथीदार हसान च्या समोर उभे होते."आज तुझी गोफण कुठे आहे,"असे उपहासाने विचारात होते.ती निळी पतंग आम्हाला दिलीस तर आम्ही तुला सोडून देऊ असे ते कुत्सितपणे हसानला सांगत होते.पण ती अमूल्य चीज त्याच्या आमिरची आहे,स्पर्धेतली त्यानं कापलेली मौल्यवान शेवटची पतंग आहे,असे सांगून त्यानं ती देण्यास नकार दिला."ठीक आहे.ठेव ती निळी पतंग तुझ्याचजवळ.पण त्याची किंमत तुला चुकवावी लागेल...ती तुझ्या कायम स्मरणात राहील"असे म्हणत असिफ त्या कोवळ्य,निरागस हसानवर लैंगिक अत्याचार करून स्वत:ची वासना पुरी करतो..त्याविरुद्ध उभं ठाकायचं सोडून अमिर शुंभासारखा सर्व बघत राहतो.   त्या निळ्या पतंगीची  किंमत अशा रीतीनं हसान स्वत:वरचा बलात्कार झेलून चुकवतो. मात्र आमिरच्या ठायी असलेली त्याची निष्ठा काही ढळत नाही.  
हे सारं लेखक खालिद होसैनी यांनी अशा शब्दांत लिहिलंय की आपला जीव हसानसाठी कळवळत राहतो.  किंबहुना आमिरच्या ऐवजी आपण स्वत: जावं नी त्याच्यावर होणारा अत्याचार थांबवावा अशी अनिवार,प्रबळ उर्मी वाचकाच्या मनात दाटून येते.
हसानवर होत   असलेला  अत्याचार  पाहून  नंतर  तो  तिथून  पळाला होता.,त्याबद्दल अमिरला त्याचं  मन  सतत खात   रहातं. त्या प्रसंगानंतर हसान अमिरसमोर विशेष  येईनासा झाला.त्याच्यासमोर तो त्याचे इस्त्री केलेले कपडे सज्ज ठेवी,टेबलवर नाश्ता जय्यत तयार ठेवी.मात्र त्याच्या नजरेला नजर देणं तो टाळू लागला.हसान  विलक्षण चुपचाप राहू   लागला,एकलकोंडा झाला,पटापट कामे उरकून तो पांघरून ओढून झोपला राही,एरवीचा त्याचा उत्साह पार लोपला होता त्यामागचं कारण अली आमिरला खोदूनखोदून विचारीत असे.त्यावर अमिर त्याला ,आपल्याला काय माहीत,म्हणून चिडचिड करीत असे.खरी गोम अशी होती,की स्वत:च्या
पळपुटेपणाची  आमिरला चीड येत होती,त्यावर तो काही करू शकत नाही,याचीही त्याला जाणीव होती,ती चीड त्या बापलेकांवर निघत होती,इतकंच! "I saw Hassan get raped!" तो म्हणत राही.ते सत्य इतरांपासून दडवून ठेवताना  त्याला मात्र ते क्षणोक्षणी कुरतडत होतं. नकळत त्याच्यात नी हसानमध्ये एक दरी निर्माण होऊ लागली होती.
हसाननं मात्र धीरानं  त्या साऱ्या प्रसंगातून बाहेर यायचं ठरवलं. अमिर नी त्याच्यात निर्माण झालेली दरी बुजवून टाकण्यासाठी तो जाणीवपूर्वक प्रयत्न करू लागला.एक दिवस अमिर आपल्या खोलीत पुस्तक वाचत असताना  हसाननं दारावर टकटक केली.  "बेकरीत नान आणायला जातो आहे, चलतोस का ,बाहेर एकदम प्रसन्न वातावरण आहे,"त्यानं आमिरला विचारलं,त्यावर,तू एकटाच जा म्हणून त्यानं तुसडेपणानं  त्याला झटकून टाकलं."मला वाटलं तू येशील.मी असं काय केलंय अमिर आगा?माझं काय चुकलं?मला वाटला मला सांगशील तरी!मला माहीत नाही आजकाल तू माझ्याशी खेळत का नाहीस ते! तुला मी  काय करायला हवंय?तू मला सांग, मी तसं वागणार नाही! "हसान  कळवळून म्हणाला.त्यानं उदवेगानं दारावर डोकं आपटून घेतलं. अमिरनं गुढघ्यात डोकं खुपसलं.स्वत:चं डोकं गुढघ्यानं वेड्यासारखं दाबत तो हसानला म्हणाला-"मी सांगतो  -तू काय करू नकोस ते!माझा हा असा छळवाद करणं थांबव!जा,चालता हो!"तो खेकसला.थोड्या वेळानं अमिरनं बघितलं. हसान निघून गेलेला होता.
अमिरला हसान  डोळ्यांसमोर नकोसा झालेला होता."आपण नवीन नोकर ठेवूयात का?"त्यानं आपल्या वडिलांना एक दिवस सुचवलं." मला दिसतंय  तुझ्यात नी  हसान मध्ये काहीतरी बेबनाव झाला आहे.पण ते तुझं  तुलाच बघायचंय.मी स्वत:अलीबरोबर लहानाचा मोठा झालो.माझ्या वडिलांनी अलीला आणलं नी स्वत:च्यामुलासारखं  वाढवलं. हसान या  घरातून कुठेही जाणार नाही. पुन्हा  म्हणून त्याला बाहेर काढण्याबद्दल म्हणशील तर याद राख!" वडील कडक शब्दांत त्याला म्हणाले.
पतंगीच्या स्पर्धेतल्या आमिरच्या यशानंतर त्याच्या वडिलांनी त्याच्या वाढदिवसाची जंगी पार्टी दिली.अमिरनी  नी हसाननं त्याला नवंकोरं पुस्तक भेट दिलं.असिफ  त्या पार्टीला होता,दुसरा गुंड मित्र ही होता. हसान पेय सर्व्ह करीत असताना असिफनं त्याच्या  छातीवर आपल्या   अन्गुलीत्राणानं प्रहार केला.मात्र त्याच्या तोंडातून अन्यायाबद्दल एक शब्द सुद्धा आला नाही.
अमिरनं वाढदिवसाच्या भेटीदाखल मिळालेले पैसे असलेले लिफाफे नी नवं घड्याळ गुपचूप हसानच्या खोलीत  उशीखाली ठेवून दिलं.साळसूदपणे  त्यानं वडिलांना म्हटलं-नवीन घड्याळ दिसत नाही.हसानवर त्यानं  चोरीचा आळ घेतला.वडिलांनी हसानला विचारलं ,तर हसाननं गुन्हा कबूल केला.अली नी हसान आगसाहेबांचं  घर सोडून गेले.
एप्रिल १९७८,डिसेंबर १९७९ मध्ये रशियन रणगाडे अफगाणिस्तानच्या रस्त्यांवरून धावू लागले.अशांत   अफगाणिस्तानातून अमिर नी आगासाहेब पाकिस्तानात एका ट्रकमधून निघून जातात.इतरही अनेक जण असतात.त्यात एक स्त्री आपल्या तान्हुल्याबरोबर नी नवऱ्याबरोबर असते.रस्त्यात एक रशियन सैनिक ट्रक थांबवून लाच उकळतो.तेवढ्यात त्याचं  लक्ष त्या स्त्रीकडे जातं.तो निर्लज्जपणे तिच्याकडे  शरीरसुखाची मागणी करतो.ती स्त्री नी नवरा  दिन्ग्मूढ होतात. त्या अन्यायाविरुद्ध आगासाहेब उभे ठाकतात. रशियन सैनिक  त्यांच्या अंगावर बंदुकीच्या गोळ्या झाडण्याची धमकी देतो,त्यालाही ते धूप घालत नाहीत. तेवढ्यात एक वरिष्ठ अधिकारी येतो,नी त्या सर्वांची च्या प्रसंगातून सुटका होते.
अशांत   अफगाणिस्तानातून अमिर नी आगासाहेब पाकिस्तानात  नी नंतर अमेरिकेत कालीफोर्नियात  स्थायिक होतात.कालांतरानं अमिर आगाचा  विवाह अफगाणिस्तानातून आलेल्या आर्मीतल्या जनरल ताहेरी यांच्या मुलीशी -सोरेयाजानशी होतो.कालांतरानं आगासाहेबांचं   निधन होतं.
लेखक खालिद होसैनी यांनी हृदयभेदी शब्दांत   अफगाणिस्तानाची तबाही,विध्वंस मांडला आहे.ते वाचणेही अशक्य होते,तर ज्यांनी तो सारा छळवाद  नी अत्याचार सहन केला असेल,त्यांची गत काय झाली असेल,ह्या जाणीवेनं वाचकाच्या अंगावर शहारे येतात.
तालिबान्यांनी अफगाणिस्तानातल्या तरुण पुरुषांना वेचून वेचून ठार केलं. अफगाणिस्तानात उरल्या त्या केवळ त्यांच्या विधवा स्त्रिया नी लहान मुले.त्यांचे पालनपोषण करणेसुद्धा  त्या मातांना शक्य होत नाहीये.काहींच्या आई-वडिलांना दोघांनाही तालिबान्यांनी ठार केल्यामुळे   अफगाणिस्तानात नुसती अनाथ मुले उरली होती.त्यांना सामावून घ्यायला,त्यांचा प्रतिपाळ करायला अनाथालयेही  अपुरी पडत होती. 
रहीमखान ह्या आगासाहेबांच्या वृद्ध मित्राला भेटायला अमिर पाकिस्तानात जातो .तिथे त्याला एक नवं सत्य समजतं.  तिथून तो अफगाणिस्तानात जातो.तिथल्या त्या अनाथालयांमध्ये हसानच्या  अनाथ मुलाला शोधायला  अमिर  जंगजंग पछाडतो.तिथे  त्याला कळतं,  निर्दयी तालिबानी तिथल्या एकेका  कोवळ्या मुलाला घेऊन जाऊन आपली वासना पुरी करत.त्याबदल्यात  अनाथालयांना  थोडेफार अन्नधान्य  मिळत असे.अशा प्रकारे अनेक लहान बालकांना बलात्कार,लैंगिक अत्याचार झेलावे लागत होते. धास्तावून अमिर हसानच्या मुलाला-सोहराबला शोधून काढतो. त्याला   तालिबानी असिफनं आपल्या मनोरंजनासाठी स्त्रैण बनवलं होतं.त्याला वाचवायला गेलेल्या आमिरला असिफ ओळखतो.तो त्याला मारणार...एव्हढ्यात हसानचा  मुलगा सोहराब असिफवर गुल्लेर ताणून  नेम धरतो...डाव्या डोळ्यावर नेम धरून त्याचा डोळाच फोडतो!जणू असिफनं त्याच्या वडिलांवर केलेल्या  अत्याचारांचा  त्यानं बदला घेतला असतो .
ही कहाणी लहान मुलांवरच्या अत्याचाराची आहे,मनोव्यापाराची आहे.पतंगीच्या खेळानं वेडावलेल्या हसानच्या आयुष्याची   गतही  कापलेल्या,भिरभिरणाऱ्या  पतंगीसारखीच झाली होती.त्याची ती वेदनामय गाथा विलक्षण अस्वस्थ  करते.  अफगाणिस्तानातली परिस्थिती तर मनाला घायाळ करते.तरीही "काईट रनर" ह्या कादंबरीतला  एक सकारात्मक  धागा जगातल्या चांगुलपणाच्या पतंगाला आकाशात उंच उंच घेऊन जातो.